درسهائي از شكست سدهاي بزرگ

مرزهای مهندسی سد با به كارگیری درسهای آموخته از طرحهای شكست خورده گسترش بسیاری یافته است . اغلب مسائل قابل انتساب به علتهای ساده و غالبا مربوط به ارزیابی غلط كیفیت و كمیت پارامترهای پی سدها بوده اس ت . نظر باینكه توانائی سازند های طبیعی در محل های احداث سد و مخزن ، برای نگهداری یا هدایت آب بسیار متفاوت می باشند ، هر ساختگاه سد ویژگیهای مختلفی دارد كه توجه و بررسی خاطی را طلب می كند .از مدتها قبل مهندسین زیادی آمار شكست و حوادث پیش آمده در سدهای مخزن ی را برای ارتقاء دانش صنعت سد سازی جمع آوری نموده تا این سازه های مسلم مفید را براساس بهره برداری مناسب از یافته های موجود ایمن تر طراحی نموده و یا این سازه ها مناسب تر ساخته شوند . از سالهای ١٩٧٤ تا ١٩٨٣ كمیسیون جهانی سدهای بزرگ اقدام به چاپ نشریاتی نمو ده كه در مجموع سعی گردید تا در مطالعات مذكور به سئوالات زیر را پاسخ لازم داده شود : ١. پروسه های اصلی یا مكانیسم اصلی حوادث چه بوده اند٢. براساس اطلاعات موجود در طول صد سال گذشته ، چه پیشرفت هائی در مجموع در رابطه با رعایت حفط ایمنی در طراحی و ساخت سدها حاصل گردیده است .لكن سئوالات دیگر بدون پاسخ مانده اند . بطور مثال آمار موجود نشاندهنده تعدد حوادث عمدتا در سدهای خاكی بوده اند ولی مشخص نگردید كه علت ، بلحاظ آسیب پذیری بیشتر مصالح این نوع سدها بوده و یا واقعیت این است كه تعداد این نوع سدها بیشتر از سایر انواع سدهاست ؟طراحی صحیح سد مستلزم توجه به استعداد تخریب آب مهار نشده است . برای اطمینان از مهار قدرت آن ، آن را باید حذف یا محدود به معابر امن نمود . با احداث هر سد ، تعادل طبیعی در ساختگاه آن هم به هم می خورد و با آبگیری مخزن ، در تمام موانع تشكیل دهنده مخزن ، نفوذ آب رژیم جدیدی پیدا میكند . مشخصات مصالح سد و پی آن تغییر كرده و باعث تغییر در توانائیهای ساده می گردد . ظرفیت سازند طبیعی برای تحمل بارهای اضافه ای كه بر آن وارد میشود ممكن است تا حد زیادی بر اثرات نفوذ آب ، ازجمله فرسایش ،انحلال و فشارهای منفذی بستگی داشته باشد .در این مقاله حتی المكان سعی گردید تا عوامل و فاكتورهای مؤثر شكست در انواع سدهای خاكی ، بتنی و سازه های جنبی این سدها مورد اشاره قرار گیرند و اثرات عواملی نظیر مصالح ساختمانی ، ارتفاع ، نوع سد ، نوع سهولت ، كهولت ، بهره برداری و نگهداری و طراحی سد كه هر كدام و یا تركیبی از آنها بنحوی در شكست پروژه ها دخالت دارند مورد اشاره قرار گیرند تا بدینوسیله طراحان ، سازندگان و بهره برداران از نتایج ارائه شده بتوانند اطلاعات مفیدی را در جهت بكارگیری آنها برای دستیابی به نتایج مفید بهره گیری نمای ند . هر چند كه آمار مورد بحث با كاستی هائی ارائه شده است ، لكن هدف ارائه مسائل اساسی مربوط به طرحهای ناموفق بوده تا بتوان توجه دست اندركاران را در انجام امور محوله یاری نمود .