تبيين و سطح بندي عوامل موثر بر اختلافات مرزي جهان اسلام (مطالعه موردي: خليج فارس و آسياي مركزي)

اختلافات مرزي از جمله مباحث مهمي است كه از جايگاه و اهميت بالايي در جغرافياي سياسي و به صورت موردي در مطالعات مرزي و چگونگي كنترل و مديريت مرزها برخوردار بوده است. شناخت اين عوامل و وزن آنها در جهان اسلام (خليج فارس و آسياي مركزي) مي تواند سبب كاهش اختلاف و دستيابي به امنيت و همگرايي در جهان اسلام گردد. مقاله حاضر با روش توصيفي و تحليل با هدف تبيين عوامل موثر بر اختلافات مرزي در مناطق خليج فارس و آسياي مركزي و سطح بندي آنها با استفاده از تكنيك مدلسازي رياضي اي اچ پي (AHP) به انجام رسيده است. دليل انتخاب اين دو منطقه بدين دليل است كه خليج فارس كانون جهان اسلام محسوب مي شود و 49.5% ذخاير فسيلي جهان در اين منطقه قرار دارد و از ديدگاه روابط بين الملل داراي اهميت فراواني است. منطقه آسياي مركزي قلمرو ژوئوپليتيكي نوپايي جهان اسلام است كه پس ار فروپاشي اتحاد جماهير شوروي پنج جمهوري آن (ازبكستان، قزاقستان، قرقيزستان، تركمنستان و تاجيكستان) به استقلال رسيدند؛ اين كشورها ميراث دار مشكلات و اختلافات مرزي دوره اتحاد شوروي شدند. از طرف ديگر با توجه به اينكه ايران در اين دومنطقه داراي مرزهاي طولاني است و از ديدگاه ژئوپليتيك مي تواند اين اختلافات سبب بروز تنش هاي ژئوپليتيكي ميان ايران و همسايگان گردد حائز اهميت جهت بررسي شناخته شد. نتايج تحقيق حاضر برگرفته از داده هاي كتابخانه اي نشان داد كه 15عامل نظير اختلافات ارضي، مرزي، مبهم بودن خط مرزي، بنيادگرايي اسلامي، سن مرز و ... ) بر اختلافات اين دو منطقه تاثيرگذار است. در ميان اين 15 عامل مسائل مرزي، اختلافات ارضي و منابع مشترك مرزي بيشترين وزن و عوامل سن مرز، تكامل مرز، سيستم مديريتي نامشابه كمترين وزن را به خود اختصاص داده است. با توجه به وزن عوامل موثر بر اختلافات مرزي را مي توان در سطح طبقه بندي نمود.