ملاحظات اخلاقي در نظريه بانكداري اسلامي

امروزه صنعت بانكداري يكي از مهمترين بخش هاي هر اقتصادي محسوب مي‌گردد؛ بانكداري اسلامي در مقام نظريه ملاحظات ارزشي و اخلاقي را با ساختار اقتصادي تركيب مي‌كند. بي‌ترديد هر خدمتي كه در بانكداري اسلامي ارائه مي‌گردد نبايد در تضاد با ملاحظات اخلاقي باشد. رسالت اصلي بانك ها اتخاذ و استقرار روش هاي بهينه تجهيز وتخصيص منابع و ارائه خدمات مالي در سطوح مختلف جامعه متناسب با نيازهاي پيش روست. بنابراين بر مبناي ملاحظات اخلاقي، بانك هاي اسلامي براي فعاليت‌هاي مالي خود از روش‌هايي استفاده مي كنند كه نه تنها با اصول اخلاقي سازگار است بلكه مي‌تواند به تقويت آن ها نيز كمك شاياني نمايد. اساس نظريه بانكداري اسلامي، تسهيم سود، مشخص بودن مسير مصرف منابع و نظارت بر عمليات بانكي است. منابع اوليه سهامداران بانكي و ورودي منابع توسط سپرده‌گذارن به بانكداري اسلامي نمي‌تواند منابع آلوده به ربا، رشوه و ساير اموال حرام باشد. از سوي ديگر بانكداري اسلامي منابع بانكي را به فعاليت هايي سوق مي دهد كه با ارزش هاي اخلاقي هم خواني و يا لاقل با آن در تضاد نباشد، بر خلاف بانكداري متعارف كه تنها به سود تسهيلات توجه دارد در نظريه بانكداري اسلامي علاوه بر سود دهي تسهيلات به ملاحظات اخلاقي نيز توجه مي‌شود. سؤال اصلي مقاله حاضر اين است كه چگونه روش هاي تجهيز و تخصيص منابع مالي در نظريه بانكداري اسلامي بر ملاحظات اخلاقي استوار است؟ بر اين اساس مقاله پيش روكه ماهيت تحليلي-توصيفي دارد، به دنبال بررسي اين فرضيه است كه در نظريه بانكداري اسلامي روش‌هاي تجهيز و تخصيص منابع با ملاحظات و ضوابط اخلاقي مطابقت دارند . بانكداري اسلامي با ترسيم اهداف و اصول خاصي، خود را ملزم به رعايت ملاحظات اخلاقي در كليه فعاليت هاي مالي از جمله تخصيص و تجهيز منابع كرده است كه مي توان گفت ضوابط اخلاقي اي همچون حذف ربا از عمليات بانكي در عرصه تجهيز و تخصيص منابع، تجهيز و تخصيص منابع براساس ملاحظات اخلاقي، عدم تخصيص منابع به فعاليت هاي غيرمولد، توزيع عادلانه منابع، توزيع عادلانه سود، مشاركت در سود و زيان، امين بودن وكيل در قراردادهاي بانكي را در فعاليت هاي مالي خود مورد ملاحظه قرار مي‌دهد. نتايج اين پژوهش حكايت از آن دارد كه با توجه به مبتني بر اصول شريعت بودن فعاليت‌هاي مالي بانك هاي اسلامي؛ روش هاي مالي در نظريه بانكداري اسلامي هم از جهت اهداف و هم از جهت عملكرد، نه تنها در تضاد با ارزش هاي اخلاقي نيست بلكه همسو با ارزش هاي اخلاقي مي باشد. زيرا التزام به اخلاق به عنوان بستري مناسب براي تحقق اهداف نظام بانكي در جامعه اسلامي و تعامل با مشتريان عمل خواهد نمود.