سنجش كارايي احداث سدهاي مخزني در اقليمهاي خشك در بلند مدت - بررسي سد شهيد يعقوبي

يكي از پارامترهايي كه در بحث مديريت توسعه منابع آب كمتر مورد توجه قرار گرفته است، تاثير اقليم بر استراتژي توسعه منابع آب مي باشد. سد شهيد يعقوبي يكي از بزرگترين سدهاي استان خراسان رضوي و نمونه اي از پروژه هاي شكست خورده توسعه منابع در اين استان مي باشد. اين سد با وجود قابليت ذخيره مخزن 72 ميليون متر مكعب از سال 1380 تاكنون حداكثر حجم مخزن آن كمتر از 16 ميليون متر مكعب بوده است. سرريز اين سد كه براي سيلهايي با دبي 3600 متر مكعب بر ثانيه احداث گرديده، عليرغم گذشت حدود 20 سال از پايان ساخت سد، تاكنون عمل ننموده است. در اين پژوهش سعي گرديده است تا با بررسي و ارائه آمار و اطلاعات بلند مدت سد شهيد يعقوبي كارايي احداث مخازن سطحي در اقليمهاي خشك و نيمه خشك كشور بصورت عملي مورد سنجش قرار گيرد. نتايج اين بررسي حاكي است كه احداث مخازن سطحي در اقليمهاي خشك، عملاً فاقد كارآيي بوده و به دليل نياز آبي بسيار شديد و وجود زمينهاي قابل كشت فراوان، احداث اين سدها موجب گسترش شديد بهره برداري هاي مجاز و غير مجاز از منابع آبي در بالادست مي گردد. اين امر تا آنجا ادامه مي يابد كه عملاً بخش عمده مخزن احداث شده نيز همواره خالي و بدون كارايي خواهد گرديد. در اين شرايط عملاً بخش عمده اي از آورد سالانه رودخانه در مخزن سد تبخير شده و از دسترس خارج مي گردد. اين معضل صرفاً منحصر به سد شهيد يعقوبي نبوده و عملاً اكثر سدهاي استان، با ذخيره كمتر از 50 درصد از حجم مخزن خود، به پايان دوران بهره برداري خود نزديك مي گردند.