بررسي نقش بازار به عنوان تجلي منظر اقتصادي شهر در متون تاريخي (مطالعه موردي بر روند توسعه بازار و بررسي حيات اقتصادي شهر مشهد از ابتدا تا اواخر قاجار)

شناخت فرايند تاريخي نحوه شكل گيري عناصر و عوامل موثر بر آن را روشن كرده و نحوه اثرگذاري آن بر ابعاد وسيع تر و جنبه هاي ديگر توسعه تاريخي را تبيين مي كند. با چنين نگرشي اين مقاله به شناخت سير تحول تاريخي و روند توسعه بازار و راسته هاي تجاري شهر، نحوه اثرگذاري آن بر ساختار شهر و شناخت حيات اقتصادي در ادوار مختلف پرداخته است. بازار به عنوان ستون فقرات و قلب تپنده شهر همواره نقش مهمي در توسعه و تبيين ساختار آن ايفا كرده و بر جنبه هاي گسترده زندگي شهري اثر گذاشته است. اين پژوهش بر پايه روش تحليل تاريخي و با استفاده از كتب تاريخي مرجع و سفرنامه ها به بررسي روند توسعه بازار و اثرات آن به شكل گيري ساختار شهر و حيات اقتصادي آن تا اواخر دوره قاجار مي پردازد. نتايج مطالعات نشان مي-دهد در شهر مشهد مسير اوليه شكل دهنده ساختار شهر مسيري بوده كه باغ حميد بن قحطبه را به قصبه سناباد پيوند مي داده كه بازار در اين مسير تشكيل مي شود و اهميت تجاري پيدا مي كند. در دوران بعد و به خصوص در دوره تيموري و صفوي بازار اصلي و راسته تجاري شهر تغيير مي كند كه بر استخوان بندي شهر نيز اثر مي گذارند. در هريك از اين دوران رونق بازارها تجلي حيات اقتصادي آن دوره هستند. همان گونه كه از كتب تاريخي و مشاهدات سياحان برآمده در دوره صفوي اوج تجارت و رونق بازارها حيات اقتصادي مثبت شهر را نشان مي دهد و در دوره قاجار با افول بازار شهر و تجارت و زيارت شهر چشم انداز حيات اقتصادي مشهد در آن دوره از وضعيت مناسبي برخوردار نيست.