چرا مازندراني ها، زبان خود را «گيلكي» مي نامند؟

اگر از اهالي مازندران مخصوصاً در روستاها بپرسيد به چه زباني صحبت مي كنيد اكثراً مي گويند: ما به زبان گيلكي صحبت مي كنيم. بسياري از پژوهشگران، با تعجب مي پرسند چرا مازندراني ها، زبان خود را كه در منابع مختلف، تحت عنوان طبري و مازندراني معروف است، گيلكي مي نامند در حالي كه گيلكي عنواني است كه معمولاً براي زبان مردم گيلان بكار مي رود. نگارنده در اين مقاله، ابتدا ديدگاههائي را كه تاكنون در زمينه علّت گيلكي ناميده شدنِ زبان مازندراني مطرح شده، در چهار دسته مورد نقد و بررسي قرار مي دهد: 1- گروهي از مازندراني ها بخصوص تحصيلكرده ها، بكار بردن اين نام را اشتباه و خطا مي دانند. 2- گروهي ديگر مي گويند اين دو واژه تنها از نظر ظاهري، اشتراك لفظي دارند و زبان گلكيِ مازندراني ها، ربطي به زبان گيلكيِ گيلاني ها ندارد. 3- نظر ديگري كه در اين مورد مطرح شده، اين است كه اين نام، ابتدا براي زبان اهالي غرب مازندران بخصوص تنكابن كه به زبان گيلاني نزديكتر است بكار رفته و بعدها به مرور، از اين نام براي زبان تمام مردم مازندران استفاده شده است. 4- آخرين نظري كه در اين مورد مطرح شده، اين است كه زبان مردم دو استان گيلان و مازندران در گذشته هاي دور، نام مشتركي داشته و نام مشترك فعليِ آنها، در واقع بازمانده ي همان نام گذشته است. در ادامه، نگارنده ديدگاه خود را در اين زمينه مطرح مي كند و به همين منظور، معناي گيل و گيلك را در منابع مختلف جستجو مي كند كه بر اساس اين معاني، مشخص مي شود كاربرد عنوان گيلكي براي زبان مردم مازندران، يكي از مصاديق گسترش معنائي (semantic extension) است. بر اين اساس، نگارنده معتقد است واژه گيلك از معناي اوّليّه آن يعني گيلاني ، به معناي عامّ كشاورز و روستائي تغيير معنائي پيدا كرده است و بنابراين، وقتي مردم مازندران مي گويند: زبان ما گيلكي است منظورشان اين است كه به زبان روستائي و محليِ خود صحبت مي كنند و كاربرد اين عنوان براي زبان مازندراني، ارتباطي به زبان گيلكيِ گيلان ندارد.