بررسي ريشه شناختي چند واژۀ طبري

اين مقاله به بررسي ريشه شناختي ده واژۀ طبري از كتاب فرهنگ واژگان تبري مي پردازد. واژگاني كه وجه اشتقاق آنها در اين پژوهش بررسي مي شود، از مدخل «آ» از اين كتاب برگزيده شده اند. با وجود اينكه طبري از معدود زبان هاي ايراني نو- غير از فارسي- است كه سنت ادبي و مكتوب تقريباً پيوسته اي از آن بر جاي مانده، تاكنون پژوهش هاي چنداني در باب ريشه شناسي واژگان اين زبان صورت نگرفته است. اين در حالي است كه با توجه به همين ميراث مكتوبِ برجاي‌مانده، مي توان سير تغيير و تحول آوايي واژگان را در دوره هاي مختلف اين زبان پي گرفت. در اين مقاله سعي شده تا با استفاده از شواهد گوناگون از زبان ها و گويش هاي مختلف ايراني، از دوران باستان تا نو، پيشنهاداتي دربارۀ ريشه شناسي اين واژگان ارائه شود. هر جا كه ممكن بوده، صورت هاي فرضيِ ايراني باستان و هندواروپاييِ واژگان طبري نيز بازسازي شده است. در نگارش مقالۀ حاضر، از يادداشت هاي ريشه شناسي منابع مختلفي كه به زبان هاي ايراني پرداخته اند، بهره گرفته شده است. در شناسايي وجه اشتقاق واژگان طبري، همچنين سعي شده تا از اطلاعات فرهنگ هاي مختلفِ گويش شناسي نيز استفاده شود. زبان طبري از زبان هاي ايراني شمال غربي است و قرابت فراواني به زبان پارتي دارد. شناسايي دقيق جايگاه اين زبان و وجوه اشتراك و تمايز آن با ديگر زبان ها و گويش هاي ايراني شمال غربي، جز با مطالعات زبان شناختيِ تاريخي و پژوهش هاي ريشه شناختيِ مستدل، ميسر نخواهد گشت. تلاش اين مقاله بر آن است تا با روشي نظام مند و به‌كارگيريِ تحليل ها و توصيفات دقيق زباني، بخشي از ويژگي هاي آوايي و معنايي واژگان زبان طبري را، براساس كلمات و شواهد برگزيده، نشان دهد. پژوهش حاضر در روشن شدن جايگاه زبان طبري در جغرافياي زبان-ها و گويش هاي ايراني راه گشاست و گوشه اي از سير تحول تاريخي واج ها و آواهاي اين زبان را تبيين مي كند