نگاهي به ريشه شناسي چند واژه از گويش مازندراني

اونترمان ( (1975: 105ريشهشناسي را تثبيت و توصيف فرايندي ميداند كه با استفاده از ابزار واژگاني، توالي جديدي از واج-ها را به وجود آورده و معنياي را براي آن درنظر ميگيرد. از اينرو براي دستيابي به ريشه حقيقي واژه بايد در طي زمان به عقب بازگشت تا به وضعيتي رسيد كه بتوان با اطمينان فرايند شكلگيري واژه را بازسازي كرد. به عقيده كيپفر (137 1984:) ريشهشناسي بايد نشان دهد كه واژه در چه دورهاي از تاريخ زبان براي نخستين بار پديدار شده، معناي آن چه بوده، تلفظش چگونه بوده، و اگر وامواژه است، از چه زباني وارد شده است. گويش مازندراني كه از آن با نام گويش طبري نيز ياد ميشود، يكي از گويشهاي ايراني نو است كه در شمار گويشهاي شمال غربي ايران جاي گرفته و در حاشيه سواحل شرقي درياي خزر رواج دارد. اين گويش از منظر زبانشناختي در سطوح مختلف ساختاري، آوايي و واژگاني با زبان فارسي معيار تفاوتهاي عمدهاي دارد. در پژوهش حاضر به بررسي ريشهشناختي چند واژه از گويش مازندراني پرداخته شده است. اين واژه-ها عبارتند از: /anne/ «آنقدر»، /bapperesen/ «از دست دادن»، /bateten/ «دويدن»، /bešti/ «تهديك»، /bossen/ «پاره شدن»، /diguen/ «انداختن»، /dakelessen/ «ريختن»، /dameten/ «لگد كردن»، /dašendiyen/ «ريختن»، /esâ/ «اكنون»، /kakij/ «كاكيز»، /kavaz/ «لاكپشت»، /lazur/ «بيشه»، /pex/ «كوفته»، و /sru/ «سخن». در هر مدخل، صورت بازسازيشده و ريشه‌هاي ايراني باستان و هندو اروپايي واژه و برابر يا هم‌ريشه‌ آن در ديگر زبان‌ها و گويش‌هاي ايراني آورده شده و ساخت اشتقاقي و تحولات واجي واژه توضيح داده شده است. پژوهش حاضر توصيفي_ تحليلي و داده‌هاي آن به شيوه‌ ميداني و واج‌نوشت داده‌ها بر اساس شيوه و نشانه‌هاي رايج در آثار مربوط به زبان‌هاي ايراني صورت پذيرفته است. اين بررسي به‌روشني پيوند زباني و تاريخي گويش مازندراني را با ديگر زبان‌ها و گويشهاي ايراني در سه دوره تاريخي نشان مي-دهد.