تحليلي بر پراكندگي جغرافيايي زبان ها و گويش هاي استان گيلان

جغرافياي زبان به عنوان شاخه اي از جغرافياي انساني است كه پراكندگي جغرافيايي زبان يا عناصر تشكيل دهندۀ آن را مطالعه كرده و به دنبال بررسي رابطۀ محيطجغرافيايي و ويژگي هاي زباني است. پارامتر اصلي آن، تنوع گويش ها و زبان ها و پارامتر فرعي، پراكندگي جغرافيايي گويش ها است. زبان به عنوان مهم ترين وسيلۀ پيام رساني و برقراري ارتباط در جوامع بشري است، كه همواره در حال دگرگوني و تحول است. زبان ها و گويش هاي ايراني هريك نمايانگر فرهنگ و تمدن كهن كشور هستند. در طي تاريخعوامل مختلف سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي باعث شدند تا زبان ها و گويش هاي محلي به تدريج به فراموشي سپرده شوند. براي جلوگيري از انقراض زبان ها و گويش ها لازم است به بررسي جنبه هاي مختلف آنهاپرداخته و اطلاعات گردآوري شده حفظ شود.زبان گيلكي از گروه زبان هاي شمال غربي فلات ايران است كه در معرض خطر نابودي قرار گرفته است. اين زبان مشتمل بر لهجه هاي بيه پس (گيلان غربي)، بيه پيش (گيلان شرقي) و ديلمي (مناطق كوهستاني جنوب گيلان)مي باشد. البته زبان هاي تالشي نيز بين مردم شمال غرب گيلان و زبان تركي به دليل مهاجرت ترك زبانان و گويش هاي كرمانجي در عمارلو و تاتي در رودبار رايج است. باتوجه به اينكه استان گيلان، بين موانع طبيعي مانند كوه و دريا و جنگل قرار گرفته است و موانع طبيعي عاملي تأثيرگذار در زبان ها مي باشد، اين پژوهش به بررسي پراكندگي جغرافيايي زبان ها و گويش ها در اين محدوده با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) پرداخته است. سيستم اطلاعات جغرافيايي به عنوان ابزاري قدرتمند جهت تجزيه و تحليل داده هاي فضايي و نمايش اطلاعات مكاني زبان ها و گويش هاي محدوده مورد مطالعه استفاده شده است. هدف مقاله حاضر ضمن تأكيد بر اهميت جغرافياي زبان ها و نقش آن در نظام فرهنگي گروه هاي اجتماعي، تحليل الگوهاي پراكندگي و ساختارهاي فضايي زبان ها و گويش ها در استان گيلاناست.رويكرد حاكم بر پژوهش، توصيفي- تحليلي و مبتني بر كاربرد نرم افزار ArcGISاست. نتايج حاصل از پژوهش ضمن ارائه نقشه مناطق زباني-گويشياستان گيلان حاكي از وجود رابطه بين محيط جغرافيايي و گسترش زبانيدر بين گروه-هاي جمعيتي اين منطقهاست. واژگان كليدي:جغرافياي زبان، جغرافياي فرهنگي، محيط جغرافيايي، زبان گيلكي، استان گيلان.