بررسي اعتبار طبقه بندي زبان تبري در زيرگروه گويشها و لهجه هاي زبان فارسي

اين مقاله به روش كتابخانهاي به بررسي اعتبار طبقهبندي زبان تبري در زيرگروه گويش ها و لهجههاي زبان فارسي پرداخته و تلاش دارد زبان تبري را از منظر آوايي، واژگاني، صرفي، و نحوي با زبان فارسي مقايسه نمايد. اين مقاله براي بررسي اعتبار اين طبقهبندي، در حيطه بررسي مقابلهاي به توصيف و مقايسه نظام آوايي زبان تبري با نظام آوايي زبان فارسي ميپردازد. آوايي: از منظر آوايي تبري شش واكه دارد و واكه /o/ در زبان تبري به مصوت مياني خنثي /ə/ تبديل شده است. در نظام همخواني، كاربرد /ž/ دشوار است و اين همخوان در زبان تبري به /ĵ/ تبديل مي شود مثال تاريخي آن تبديل /aži/ پهلوي به /aĵik/ است و مثال روز آن تبديل /žāpon/ به /ĵāpun/ است. تبري از لحاظ تاريخي، مانند بسياري از زبان-هاي شمالغربي ويژگي حضور همخوانهاي باستاني در ميان دو واكدار را حفظ كرده است. واژگاني: برخي از واژههاي هندواروپايي و بسياري از واژههاي هندوايراني كه در زبان فارسي معيار متروك شدهاند هنوز در زبان تبري استفاده ميشوند. واژههايي كه بين زبان تبري و زبانهاي غيرايراني مشترك هستند اغلب ريشههاي باستاني دارند و از ديدگاه زبانشناسي تاريخي-تطبيقي و گاهي همگرايي زباني قابل بررسي هستند. صرفي: از منظر صرفي و ساختواژي فعل و فاعل كه در زبان فارسي از لحاظ شخص و شمار تطابق دارند و واژه با قبول پسوند ها و ان به جمع تبديل ميشود، در زبان تبري چند نوع جمعساز استفاده ميشود: الف) فعل جمله شمار اسم را مشخص ميكند، ب) از فرآيند اتباع كه در فارسي يك فرآيند مقولهساز است استفاده ميشود، ج) واژههاي مشخصي با مضاعفسازي كه از ويژگيهاي برخي زبانهاي آلتائيك است جمع بسته ميشوند. نحوي: نظام ضماير شخصي تبري از نظر ساختواژي و نحوي داراي پيبستهاي ضميري است كه يادگار دوره ميانه (دوره دوم) زبانهاي ايراني است. از نظر واجشناختي، اصل كمكوشي برخي از واجهاي آن را دستخوش تغيير كرده است، اغلب نرمشدگي و همگوني در تبري موثرتر از تقويت حضور دارند، و همگوني در محل توليد (لبي) بسيار فعال است. در اين فرآيند، عملكرد دو واج متوالي، به تشديد منجر ميشود (دنبال: فارسي ← [dumbâl]، تبري ←[dəmmâl] ← مشخصه خيشومي /m/ به سوي صامت مجاور /b/ گسترده ميشود).