افسر رندي (نگاهي به پوشاك در غزل حافظ از منظر نشانه – معناشناسي گفتماني)

بنا به تعبير پيرس جهان از نشانه ها پر شده است، البته اگر صرفاً از نشانه ها تشكيل نشده باشد. نشانه-ها ابعاد گسترده اي دارند، يكي از مهمترين آن ها بعد اجتماعي است؛ نشانه شناسي اجتماعي به مطالعه نشانه ها و رمزگان هاي هويت و آداب و رسوم مي پردازد؛ يكي از نشانه هاي هويت پوشاك است. اين مقاله بر مبناي نشانه شناسي اجتماعي به مطالعۀ پوشاك سر (تاج، افسر، كلاه، نقاب و. ..) در شعر حافظ مي پردازد؛ هدف از اين جست وجو كه از منظر نشانه – معنا شناسي گفتماني پي گرفته مي شود، دست يابي به نقش عناصر نشانه اي پوشاك در فرآيند تكوين معنا در گفتمان ادبي حافظ است. نشانه – معناشناسي گفتماني، از نظام مبتني بر رابطه دالي و مدلولي عبور و به نظامي فرآيندي، پويا و سيال كه بر دو سطح بيان و محتوا تكيه دارد، تأكيد مي كند، اين شيوه ديدگاهي گفتماني دارد و به بررسي نشانه هاي جدا و خارج از بافت محدود نمي شود. در شروح گوناگون ديوان حافظ، غالباً به شرح واژگان و توضيح اصطلاحات پرداخته شده، اما به كاركرد نشانه – معناشناختي و نقش اين عناصر در شكل گيري بافت و تكوين فرآيند معنا توجه نشده است. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه كاربست اين شيوه، به آشكار شدن موضع كنشگر گفتماني و روشن شدن زاويه ديد او در معناسازي و گسترش حوزه هاي معنايي جديد منجر مي شود؛ نشانه هاي پوشاك در بافت هاي موقعيتي مختلف در غزل هاي حافظ، معناها و كاركردهاي معنايي – زيباشناسانۀ متفاوت مي يابند.