تحليل قصايد روايي سعدي

روايت و حكايت پردازي در ادبيّات فارسي جرياني است كه بيشترين تجلّي آن در قالب «مثنوي» ـ به دليل ساختار و قالب آن ـ بوده است. قصيده نيز از آنجايي كه به عنوان يكي از رايج ترين قالب هاي ادب فارسي كه داراي اجزاء و عناصري است كه از يك نظر با غزل و از جنبۀ ديگر با مثنوي پيوند مي يابد؛ بنابراين، حائز اهمّيّت است. از اين رو، برخي از شاعران در قصيده نيز به روايت و حكايت پردازي پرداخته اند كه يكي از اين شاعران سعدي است. در واقع، يكي از ويژگي هاي سعدي در عرصۀ قصيده سرايي، بيان روايت در قالب «قصيده» است كه اين گونه از قصايد را «قصايد روايي (1)» مي ناميم. در اين مقاله كوشش شده است تا نخست، قصيده هاي فارسي سعدي طبقه بندي شود و سپس، به تحليل ساختاري قصايد روايي او پرداخته شود. روش گردآوري اطّلاعات اين تحقيق كتابخانه اي و به شيوۀ تحليلي – توصيفي است. حاصل اين پژوهش چنين بوده است: از مجموع 34 قصيدۀ فارسي موجود در كليّات سعدي نسخۀ محمّد علي فروغي، 5 قصيده از نظر ساختار، تغزّلاتي هستند كه به يك حكايتِ روايي شبيه اند؛ بنابراين، اين گونه قصايد را مي توان در شمار «قصايد روايي» به حساب آورد. از اين رو، قصايد روايي سعدي از نظر ساختار و عناصر روايي نظير: شخصيّت، زمان، مكان و گفت وگو، در اين پژوهش مورد تحليل قرار گرفته است.