بازانديشي مفهوم استعاره در گستره آفرينش فضاي معماري و ادبيات (مطالعه موردي: آثارمعماري عمومي ممتاز اجراشده در تهران از 1384 تا 1395)

Metaphor as literary device and architectural method (Case Study: Recognized Architectural Works Built in Tehran between 2005 and 2016

اين مقاله به شباهت هاي كاربرد انواع استعاره در خلق فضاي معماري و ادبي مي‏پردازد. هدف دستيابي به بخشي از حوزه مشترك گستره اين دو هنر و بازنگري دسته بندي روشهاي طراحي معماري با تاكيد به روش استعاري است تا علاوه بر پيشبرد مباحث نظري ميان رشته اي به موضوع خلاقيت در آفرينش آثار هنري به ويژه معماري دامن زده شود. بنابراين علاوه بر مرور روشهاي طراحي معماري در جهان از اين منظر، نمونه هايي از طرحهاي معماري برتر عمومي (غير مسكوني) اجرا شده در تهران طي سالهاي 1384 تا 1395 به روش نمونه گيري با جامعه ي آماري هدفمند انتخاب و با مصاحبه طراحان، مطالعه كتابخانه اي و نقد علمي كاربرد استعاره در آنها تعيين و با گونه هاي كاربرد استعاره‏هاي ادبي مقايسه شده است. در بررسي فرآيند طراحي آثار معماري سه گونه استعاره عيني(مستقيم)، ذهني(غير مستقيم) و زايشي (پويا) شناسايي شده است كه از نظر كاركرد به ترتيب مي توان معادل استعاره هاي آشكار (قريب)، پنهان (بعيد) و طرحواره هاي تصويري در ادبيات درنظر گرفته شوند . نمونه روشهاي طراحي معماري با استعاره هاي عيني، روش قياسي و روش شمايلي است. استعاره هاي ذهني در روشهاي طراحي استعاري، ابهامي، چيستان نما و تصادفي معماري قابل ملاحظه است كه گاهي با روشهاي عيني تركيب شده و همچون استعاره هاي مختلط ادبي به غناي فضا مي انجامد. استعاره هاي جهت دار يا طرحواره هاي تصويري بكار رفته در گستره ادبيات برگرفته از ويژگي هاي گستره فضايي معماري شكل گرفته كه پويايي آن‏ها مي تواند به عنوان روشي نوين استعاري در طرح هاي معماري معاصر مورد تامل قرارگيرد.

The present paper explores ways of using metaphor is in both architecture and literature. The aim is to discover the common ground of these two arts and reconsider the categorization of architectural techniques with an emphasis on the metaphorical method so as to boost creativity in creating artistic works while promoting the theoretical interdisciplinary discussions. Therefore, 16 samples from among the best non-residential architectural projects executed in Tehran from 2005 to 2016 were chosen using the sampling method known as the targeted statistical population. The samples were decided using the designer interview, library study and scientific analysis of the application of metaphor in architectural works, and they were compared with literary metaphors. In these works, three metaphors have been identified: objective metaphor, subjective metaphor, and complex metaphor, which are respectively equivalents of metaphor in general, implied metaphor and mixed metaphor in literature. Qualitatively speaking, the most frequently used metaphors in the samples were respectively the subjective, objective and complex metaphors. Meanwhile, orientational metaphors or image schema used in literatures are taken from the features of the spatial extent of architecture whose dynamic nature is vividly clear as a new metaphorical technique in contemporary architectural designs.