بررسي اثر زهكشي زيرزميني بر انتقال نيترات و فسفات در خاك و زه‌آب در كشت گياه پاچ‌باقلا در مقياس مدل فيزيكي اراضي شاليزاري

سامانه‌هاي زهكشي زيرزميني، علاوه بر ايجاد شرايط مناسب براي كشت برنج، امكان كشت دوم را در اراضي شاليزاري فراهم مي‌آورد. در كنار توجه به اثربخشي زهكشي در توسعه كشاورزي مي‌بايست اثر منفي ناشي از تخليه زه‌آب به محيط زيست را كاهش داد. اين پژوهش به‌منظور بررسي اثر زهكشي زيرزميني بر انتقال نيترات و فسفات در خاك و زه‌آب در كشت گياه پاچ‌باقلا در اراضي شاليزاري در مقياس مدل فيزيكي انجام‌ شد. پس از آماده‌سازي مدل فيزيكي و كشت گياه پاچ‌باقلا، در زمان وقوع بارندگي از زه‌آب و عصاره‌ خاك نمونه‌برداري و پارامترهاي ارتوفسفات و نيترات در آزمايشگاه اندازه‌گيري شد. همچنين سطح ايستابي توسط پيزومترها قرائت شد. نتايج نشان داد زهكش توانست به‌طور متوسط سطح ايستابي را در عمق 50 سانتي‌متري از سطح خاك كنترل نمايد كه با توجه به عمق توسعه ريشه گياه پاچ‌باقلا مي‌توان عملكرد فني زهكش را مطلوب دانست. حداكثر مقدار نيترات زه‌آب به ميزان 9/46 ميلي‌گرم بر ليتر مشاهده شد كه از مقدار حد مجاز تخليه زه‌آب به منابع آب سطحي فراتر بود. حداكثر مقدار ارتوفسفات بر حسب فسفر زه‌آب و عصاره خاك به ترتيب 18/0 و 12/0 ميلي‌گرم بر ليتر مشاهده شد. اگرچه زهكشي زيرزميني توانست در ايجاد شرايط كشت دوم موثر باشد اما عامل انتقال نيترات به محيط زيست در كشت دوم اراضي شاليزاري نيز مي‌تواند باشد.