خليج دهانه اي متأثر از جريان هاي كشندي در بُرش الگوي سازند نيريز (لياس زاگرس)

A Liassic Tide-dominated Estuary in the Neyriz Formation Type Locality, Eastern Zagros, South Iran

سازند نيريز (سينمورين - پلينسباكين) معرف كهن ترين نهشته سنگ هاي ژوراسيك پهنه زاگرس است و عمدتاً از رخساره هاي كربناته و شيل تشكيل شده است كه در قسمت مياني با لايه هايي از كنگلومراي آهكي و ماسه سنگ گلوكونيتي به ضخامت حدود 50 متر همراه است. در اين تحقيق رخساره هاي سنگي و محيط رسوبي نهشته هاي آواري بُرش الگوي اين سازند در منطقه فارس داخلي مورد مطالعه قرار گرفته است. يافته هاي اين تحقيق نشان داد كه مجموعه رسوبات كربناته-آواري سازند نيريز در زيرمحيط هاي مختلف يك درياي كم عمق و محدود (اپيكانتيننتال) در جنوب راندگي اصلي زاگرس نهشته شده اند. دولوميت و شيل هاي قاعده سازند نيريز همزمان با نخستين پيشروي درياي ژوراسيك در بخش داخلي يك رمپ كربناته به خصوص پهنه كشندي تشكيل شده اند. افزايش واردات آواري حاصل از فرسايش خشكي هاي واقع در شمال خاوري حوضه زاگرس در اواسط لياس منجر به گسترش بيشتر دشت ساحلي و توقف توليد كربنات گرديد. با اين تغيير قابل ملاحظه در شرايط محيطي، يك سيستم خليج دهانه اي در محدوده زاگرس بلند فعال گرديد كه رخساره هاي آواري ميانه بُرش الگوي سازند نيريز در آن نهشته شدند. شواهدي نظير قاعده فرسايشي، لايه بندي مورب جناغي، گسترش جانبي محدود (ساختار كانالي)، توالي به سمت بالا ريز شونده و احاطه شدن در ميان رخساره هاي ساحلي و كربنات هاي پهنه كشندي گواه نهشته شدن اين واحد آواري در يك خليج دهانه اي متأثر از جريان هاي كشندي است. اين واحد آواري در پوشش رسوبي مزوزوئيك زاگرس منحصر به فرد است و با گسترش نهشته هاي قاره اي معادل سازند شمشك (ژوراسيك زيرين) در منطقه سنندج - سيرجان ارتباط دارد.

The Neyriz Formation (Sinemurian-Pliensbachian) represents the lowermost Jurassic strata in the Zagros fold-thrust belt (ZFTB) which consists mainly of carbonates and shale with minor constituents of limestone conglomerates and glauconitic sandstones with a thickness about 50m in its middle part. This study focuses on lithofacies analysis and reconstruction of depositional environment of siliciclastic deposits in type locality of the formation in Fars Province (eastern zagros). This carbonate-clastic succession deposited in various part of a confined and shallow sea (epicontinental) in south of the Main Zagros Reverse fault line. The lower part of the Neyriz Formation is composed of dolostone and shale facies deposited in inner part of a ramp platform especially a tide-dominated system associated with the first transgression of Jurassic sea over the eastern part the ZFTB. Increased clastic influx, resulting from erosion of continental areas in northeastern ZFTB in the Middle Liassic, led to the development of coastal plain and eventually carbonate production ceased at that part of the basin.This drastic change of sedimentary regime resulted in the expanding of a tide-dominated estuary system in the High Zagros Belt and deposition of clastic facies in the middle part of the Neyriz Formation. This conclusion confirmed by evidences such as herringbone cross-bedding, limited lateral extension (channel structure), fining-upward successions, erosional base and surrounding the clastics by coastal facies and tidal flat carbonates. This unit is unique in the Mesozoic sedimentary cover of the ZFTB and it may well be related to the Lower Jurassic continental siliciclastics (Shemshak equivalent) of the Sanandaj-Sirjan Zone.