موضع فكري و عملكرد سياسي روزنامة حبل المتين كلكته (در منازعه مشروطه‌خواهي و مشروعه‌طلبي)

ايرانيان پس از رويارويي با مظاهري از تمدن جديد غرب، به ويژه پس از شكست در جنگ‌هاي روسيه بود كه به فاصله تمدني خود با غرب وقوف يافتند و جهت پر كردن شكاف مزبور، شروع به اصلاح و نوسازي در حوزه‌هاي مختلف نمودند. با گسترش آگاهي و ارتباطات، گفتارهاي انتقادي و منورالفكري مختلفي نيز در كنار اصلاحات دولتي شكل گرفت. مهمترين تحولي كه در سايه تلاش‌هاي تجددخواهانه جهت تغيير وضع موجود رقم خورد، نوسازي سياسي در قالب مشروطيت سلطنت بود. مطبوعات از مهمترين مراجعي بودند كه انديشه‌هاي انتقادي و جديد را نمايندگي كرده و خواهان نوسازي سياسي بودند. از معروفترين و تاثيرگذارترين اين جرايد، روزنامه حبل‌المتين كلكته است كه به طور جدي به ترويج انديشه مشروطيت سلطنت پرداخته است. مسئله قابل توجه اين است كه پس از پيروزي انقلاب مشروطيت، مشكلي اساسي ميان رهبران روحاني مشروطيت در تعريف مشروطه و تعيين حد و حدود و نسبت آن با اسلام و استقرار اين نظام جديد پديد آمد. به طوري كه روحانيون براساس مواضع و رويكردهاي متفاوت فكري و سياسي در دو صف معارض و رقيب، تحت عنوان «مشروطه‌خواهان» و «مشروعه‌طلبان» آرايش گرفتند. پرسش اساسي كه اين مقاله در جهت پاسخ‌دهي به آن سامان يافته است، عبارت است از اينكه موضع فكري و عملكرد سياسي حبل المتين در منازعه مشروطه‌خواهي و مشروعه‌طلبي چه بود؟ حبل‌المتين در حمايت از مشروطه‌خواهي و نقد مشروعه‌طلبان چه تبيين و استدلالاتي عرضه مي‌كرد؟ تحقيق حاضر براساس روش توصيفي ـ تحليلي نشان مي‌دهد كه حبل‌المتين در منازعه مزبور، در طيف مشروطه‌خواهان بود و موضع فكري اين نشريه پيوند نزديكي با مواضع و استدلالات علماي ثلاث نجف در حمايت از مشروطيت داشت. حبل‌المتين ضمن تاكيد بر ضرورت هماهنگي قانون اساسي با اصول اسلام، برمبناي نظرات فقهي علماي نجف و موازين عرفي و عقلي، به نقد نظرات مشروعه طلبان پرداخته است.