بررسي رويكرد ضد ديني در انديشه‌هاي آخوندزاده، ملكم‌خان و آقاخان كرماني

نهضت مشروطه آغاز حركت اجتماعي نوين ملت ايران براي رهايي از استبداد حاكم است. بررسي ابعاد تاريخي، اجتماعي، فرهنگي و ادبي اين نهضت به خوبي كُنش رو در روي دين و سياست و نقش دين در جامعة ايراني را نشان مي‌دهد. در زمان مشروطه با توجه به شرايط اجتماعي و تاريخي، دين و باورهاي ديني نقش پررنگي را در جامعه داشتند. در اين دوره، جامعة ايران نياز شديدي به بازنگري در نگاه سنتي خود به مقولة دين و عقايد و باورهاي برآمده از آن داشت. در اين بين، يك گروه مثل آخوندزاده و ميرزا آقاخان كرماني ورود تمدن جديد به ايران و پيشرفت‌هاي مادي آن را منوط به‌ پشت‌ سر گذاشتن‌ مرزهاي دين ميدانستند. دستة ديگر مانند ملكم‌خان به فكر استفادة ابزاري از دين بودند و ميكوشيدند‌ اصول‌ دموكراسي را‌ با چهرة دين عرضه كنند. دستة سوم نيز معتقد بودند كه دين بايد مطابق با مقتضيات زمان، قابليت تغيير و تحوّل داشته باشد. بنابراين دين در انديشه‌هاي تجددگرايانة عصر مشروطه اهميت و جايگاه خاصي دارد. بر اين اساس، پژوهش حاضر به بررسي رويكرد ضد ديني در انديشه‌هاي سه تن از روشنفكران عصر مشروطه كه همزمان جريان‌هاي ادبي و فكري را هدايت مي‌كردند، يعني آخوندزاده، ملكم‌خان و ميرزا آقاخان كرماني مي‌پردازد.