از ساباط تا دالان در معماري ايران

درشهرهاي گرمسيري وسردسيري ايران ،بخش هايي از كوچه ها را سرپوشيده مي كردند تافضايي براي آسايش رهگذران فراهم نمايندچنين مسيرهايي را در معابر عمومي ساباط مي نامند.درتابستان گرم سايه سارساباط باايجاد اختلاف دما موجب كوران هوا وباعث خنكي فضاي ساباط مي گردد همچنين در زمستان به دليل پوشيده بودن مسيرومحصوريت فضاي ساباط هواي آن گرمتر از هواي بيرون مي باشد. در ضمن ساباط ها مايه ي يكپارچگي و استواري بناهاي كنارشان هستند و به پايداري آن ها در برابر نيروهاي وارده از فشار سازه كمك مي كنند. براي وارد شدن به بناهاي مختلف معماري ايراني مي بايست از راهروهاي پرپيچ و خم عبور مي كنيم. به اين راهروهاي پرپيچ و خم را دالان گفته مي شود. دالان در معماري ايراني، راهرويي است كه وارد شونده را با پيچ و خم از هشتي به حياط خانه هدايت مي‌كند واغلب براي ايجاد فرم هاي مركب و پيچيده مورد استفاده قرار گرفته اند. بنابراين نقش دالان در تركيب فرم هاي ساده اهميت يافت. دالان در درجه اول نقش سازماندهي وتركيب فرم هاي ساده را ايفا مي كند،همچنين ارتباط بين فضاهاي مختلف را نيز به واسطه دارا بودن همين نقش برعهده دارد. از سوي ديگر دالان ها پيش فضاهايي در مجاورت فضاهاي اصلي مي باشند در ضمن حرارت محيطي در فضاهاي اصلي رانيزتنظيم مي كنند. اين تشابه شگفت انگيز در دو عنصر متفاوت شهري و معماري، نمادي از هماهنگي و يكپارچگي معماري و شهرسازي گذشته ايران است.