گذر به پساپايداري: رويكرد انتقادي به توسعه پايدار بسان يك ايدئولوژي

در بنيان معنايي، توسعه پايدار، مشاركت جهاني براي تداوم و پويايي رشد اقتصادي، عدالت اجتماعي و حفظ و نوزايي ظرفيت‌هاي زيست محيطي، نه تنها براي حال حاضر بلكه براي نسل‌هاي آتي را برمي‌تابد و مبين نوعي جامع‌نگري و تعهد همگاني براي بهبود آيندة مشترك بشر است، به نحوي كه ضمن تأمين نيازهاي نسل‌هاي حاضر‌، توانايي نسل‌هاي آتي جهت برآوردن نيازهاي خويش محدود نگردد. مفهوم پايداري كه مدت‌ها است زينت‌بخش گفتمان توسعه‌گران به شمار مي‌رود و همانند يك معيار بايسته براي انديشه‌ورزي و مداخله‌گري عملي كنشگران توسعه محسوب مي‌شود، به ميزان زيادي تفسيرپذير و تكامل‌يابنده بوده و ارائه يك تعريف استاندارد، زمانشمول و جهانشمول از آن تا حدي دشوار و به همان ميزان، بی فایده است. فراسوي انديشه‌پردازي‌ها و الگوسازي‌هاي مفهومي‌‌ صورت گرفته كه به فراخور شرايط در موقعيت‌هاي مختلف رنگ و بوي فلسفي، ايدئولوژيكي، اخلاقي، ارزشي، سياسي و غيره به خود گرفته است، تحقق توسعه پايدار بسان يك فضیلت امر نيك براي بشر نيازمند طرح‌ريزي و پيگيري راهبردهاي مقتضي در عرصه عمل است. این مهم مستلزم اندیشه‌ورزی در این وادی با در نظر گرفتن مقتضیات خاص هر جامعه به لحاظ تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، نهادی، اقتصادی و بوم‌شناختی و با پرهیز از الگوبرداری مد روز نظری و مفهومی از اندیشه‌های غربی است. در این مقاله تلاش شده است تا ضمن مروری اجمالی مفهوم و ابعاد توسعه و نقدهای وارد بر اندیشه توسعه، سیر اندیشه توسعه ‌پایدار، مولفه‌ها، چالش‌ها و نقدهای مطرح در این خصوص تبیین و تشریح شود.