از گفتمان تمدني سيد جمال الدين اسدآبادي تا گفتمان سلفي- تكفيري جايگاه سيد جمال الدين اسدآبادي در بيداري اسلامي

سيدجمال الدين اسدآبادي، مصلح مشهور ايراني با حضور مؤثرش در قاهره، زمينه ساز جرياني به نام «بيداري اسلامي» شد كه براي احياء تمدن و شكوه گذشته مسلمانان، خواستار حضور پررنگ دين در زندگي امروزه آنان بود. وي با برگزاري جلسات درس در قاهره و انتشار مجله عروة الوثقي به زبان عربي، گفتمان نويني را ايجاد كرد كه ويژگي بارز آن، دين-ورزي خردمندانه و انجام اصلاحات با تكيه بر برادري، مبارزه نرم فرهنگي، هوشياري در برابر استبداد و استعمار و خرد ورزي و مبارزه با خرافه پرستي بود. اين پژوهش، پاسخي به اين پرسش است كه چرا گفتمان تمدني بيداري اسلاميِ سيدجمال الدين اسدآبادي تبديل به يك گفتمان سلفي-تكفيري گرديد؟ و با روش توصيفي وتحليلي و بررسي تاريخي جايگاه وي و تاثير انديشه هايش به اين نتيجه مي رسد كه در آغاز، شاگردان وي، اصلاحات اجتماعي سياسي گسترده اي ايجاد كردند؛ اما در مراحل بعدي، جريان بيداري اسلامي از يك جنبش اجتماعي معتدل، تبديل به يك سازمان سياسي(اخوان المسلمين) گرديد كه با الهام از انديشه سيدجمال الدين مبارزه سازمان يافته را ادامه داد، سپس در اثر خشونت و استبداد ناصري زمينه تبديل آن به يك خشونت سازمان يافته با الهام از انديشه هاي سيد قطب فراهم شد و درنهايت با شكل گيري گروه هاي تندرو كه خشونت، ظاهرگرائي و تكفير ديگر مسلمانان از ويژگي هاي بارز آن به شمار مي رفت، گفتماني با نام «سلفي – تكفيري» شكل گرفت كه كاملا با گفتمان سيد جمال الدين اسدآبادي در تضاد است.