واكاوي و گزارش بسامدي واژگان و تركيبات عربي در بيست قصيدة خاقاني

مسئله‌اي كه در زبان فارسي اهميت ويژه‌اي دارد، بحث ورود لغات عربي و ملزومات آن مانند نحوة به‌كارگيري آن لغات و همچنين مطابقت آن با معيارهاي دستوري و آوايي زبان فارسي است. در ميان اشعار و آثار سنّتي ادبيات فارسي، قصايد خاقاني داراي ويژگي‌هاي منحصر‌به‌فردي به‌لحاظ لغات و تركيبات عربي است. او علاوه بر گنجاندن لغات عربي به ابتكاراتي نيز دست يازيده است. در اين مقاله علاوه بر شيوة به‌كارگيري لغات و تركيبات عربي در بيست قصيدة منتخب از خاقاني، به استخراج درصد لغات و تركيبات عربي به نسبت فارسي و نيز كاربرد زيبايي‌شناسانة آن خواهيم پرداخت تا در‌نهايت جايگاه زبان عربي و ميزان تأثير‌پذيري خاقاني از اين زبان و نيز استعداد و نبوغ خاقاني در كيفيت به‌كارگيري لغات و تركيبات عربي مشخص شود. هدف كلي تحقيق، شناخت نحوة ورود لغات عربي به فارسي و هدف اختصاصي آن شناخت نحوه و ميزان به‌كارگيري واژگان و تركيبات عربي در قصايد خاقاني است. روش تحقيق نيز توصيفي- تحليلي است. يافته‌هاي اين مقاله نشان مي‌دهد كه در‌مجموع، خاقاني در بيست قصيدة مورد بررسي از 983 لغت عربي استفاده كرده است كه در 732 مورد لغات عربي به‌صورت منفرد به‌ كار‌ رفته و 251 مورد شامل لغاتي مي‌شود كه در تركيبات به كار رفته‌اند. تركيبات نيز در سه بخش مورد بررسي قرار گرفته‌اند كه نتايج نشان مي‌دهد در بيست قصيدة مورد بررسي، 63 مورد تركيبات عربي- عربي، 78 مورد تركيبات فارسي- عربي و 57 مورد تركيبات عربي- فارسي هستند.