بررسي اشعار عربي منتسب به سلمان فارسي در جايگاه نخستين ايراني عربي‏ سرا

سلمان فارسي در جايگاه نخستين مسلمان ايراني و يار بزرگ حضرت رسول(ص) و علي(ع)، به دليل نقش سياسي و فرهنگي‏اش در تاريخ صدر اسلام، از ديرباز مورد توجه مورخان و پژوهشگران بوده است. يكي از جنبه‏هاي مهم شخصيت سلمان كه در حاشيه‏ي ابعاد ديگر وجودي او قرار گرفته، بُعد ادبي اوست كه در هيات نخستين مترجم قرآن كريم به زبان فارسي و همچنين پيوند دهنده‏ي عرب زبانان و فارسي‏گويان، گاه در متون، به آن اشاره شده است. باتوجه به ابيات عربي كه در متون تاريخي، مذهبي و عرفاني، از سلمان فارسي نقل شده است، در اين مقاله سعي شده، با تطبيق اسناد موجود به روش تحليل محتوا، ضمن معرفي اشعار منتسب به سلمان، به تحليل احتمال صحت اين ابيات به او در جايگاه نخستين ايراني عربي‏سرا پرداخته شود. نتايج نشان مي‏دهد، در مجموع 13 بيت، شامل: چهار قطعه شعر در مفاهيم رجز، مفاخره، دفاع از علي(ع) و زهد، از سلمان نقل شده كه احتمال استناد ابياتي كه در دفاع از جانشيني امام علي(ع) و زهدسروده شده‏اند، به قراين سبكي، استنادي و با توجه به زمان رواج شهرت اين ابيات، بعيد به نظر مي‏رسد. رجز مربوط به جنگ احزاب و ابيات مفاخره‏اي او درباره‏ي اسلام، به دليل قدمت انتساب و نبود اسناد محكم مانع، ممكن است صورت تغيير يافته‏ي اشعار سلمان باشد. در كل، با وجود اسناد موجود، احتمال شاعري سلمان به زبان عربي را نمي‏توان به طور قطع رد كرد.