ادبيات فولكوريك و دوزبانگي؛ بررسي عربي‌سروده‌هاي عبدالرحمن جامي

در بررسي جنبه‌هاي گوناگون شخصيت انسان، توجه به ابعاد روان شناختي او بسيار اهميت دارد. يكي از جنبه‌هاي روان شناختي بسيار پراهميت درباره ي هر فرد، نظام باورهاي ذهني اوست كه معمولا، زير تاثير فرهنگ، توارث و مذهب و جامعه شكل مي‌گيرد. با هدف قرار دادن اين نظام باورها در آثار ادبي و بويژه شعر، مي‌توان علاوه بر كشف باورهاي ذهني شخص، به بررسي و ياد كرد ادبيات فولكور در ملتي خاص پي برد. شعر فارسي علاوه بر معاني بلند، از حيث قالب نيز در ميان اشعار ديگر اقوام و ملل همانند ندارد. تعدد قالب‌ها در شعر فارسي تا آنجاست كه علاوه بر قالب‌هاي متعارف، قالب‌هاي تفنني همچون قالب مستزاد، ملمعات و مثلثات نيز در شعر فارسي شكل گرفت. ملمع با دوزبانگي در اصطلاح ادبي عبارت از نوعي شعر است كه يك مصراع به زبان عربي و مصراعي به زبان فارسي باشد. اين جستار بر آن است سروده‌هاي دوزبانه جامي را از حيث مفهوم، ساختار شكلي و نكات بلاغي مورد بررسي قرار دهد تا از خلال آن ارزش هنري سروده‌هاي وي و تاثير آن در ادبيات فارسي سنجيده شود. در اين 18 ملمع جامي، هفت ملمع نامرتب، هفت ملمع مرتب، چهار ملمع نيمه مرتب، و طولاني ترين ملمع وي نوزده بيتي است. از بين ملمع‌هاي جامي، 9 سروده با مطلع عرفاني، 6 سروده با مطلع اخواني، 3 سروده با مطلع توصيفي قرار مي‌گيرند. نحوه ارتباط ابيات عربي با فارسي، بصورت توصيفي يا ساختار هم‌سان گزيني معنايي، ساختار استفهامي و يا ساختار دعاگونه مي‌باشد. تشبيه، استعاره و جناس در اشعار وي بيشترين كاربرد را دارد.