از كوچه تا كافه: مطالعه‌اي درباره پاتوق‌هاي زنان در شهر اصفهان

حضور زنان در شهر يكي از عوامل ارتقادهنده كيفيت فضاهاي عمومي است و شركت در جمع‌هاي غيررسمي بخشي از عرصه زندگي روزمره آنان را تشكيل مي‌دهد. هدف اصلي اين پژوهش، شناسايي و توصيف تجربه زيسته زنان از روابط اجتماعي است كه آنها به عنوان كنشگران اجتماعي در پاتوق‌هاي شهري داراي محوريت زنانه توليد و بازتوليد مي‌كنند. پرسش اصلي، انگيزه حضور زنان در پاتوق‌ها و معنا و مفهومي است كه آنان در خصوص اين پاتوق‌ها مي‌سازند. همچنين كشف كاركرد اين پاتوق‌ها و توصيف فضاي آنها از ديگر اهداف اين پژوهش است. متأثر از نظريه توليد فضاي هانري لوفور، پيش‌فرض اين پژوهش آن است كه فضا و مكان صرفا يك فرآورده مادي نيست و جايي است كه در آن توليد اجتماعي فضا و زندگي روزمره رخ مي‌دهد. به منظور دستيابي به اين اهداف، با تكيه بر روش پديدارشناسي، مصاحبه و مشاهده به عنوان تكنيك‌هاي جمع‌آوري اطلاعات در نظرگرفته شد تا به سنخ‌شناسي پاتوق‌هاي زنانه در شهر اصفهان بپردازيم. در روش پديدارشناسي هوسرل، انسان‌ها معنا را به جهان تحميل مي‌كنند و در زندگي انواع زيست جهان را تجربه مي‌كنند. 23 نفر از زنان پاتوق‌نشين شهر اصفهان در اين پژوهش مورد مصاحبه قرار گرفتند و علاوه بر آن پاتوق‌هاي زنانه نيز توسط نويسندگان مقاله مورد مشاهده و بررسي واقع شد. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه نقش‌آفريني در بهبود وضعيت فرهنگي جامعه، مصرف فرهنگي متمايز، آگاهي اجتماعي بالا و بروز قابليت‌هاي فردي و جمعي از ويژگي‌هاي بارز پاتوق‌هاي فرهنگي و اجتماعي (انجمن‌ها، نشست‌هاي هنري، جلسات شعرخواني) است. پر كردن اوقات فراغت، انتقال تجربيات زندگي شخصي، احساس آرامش رواني، فاصله گرفتن از وظايف روزمره از مشخصه‌هاي پاتوق‌هاي تفريحي (جمع همسايگان در كوچه،كافي‌شاپ، جلسات مذهبي) است. از ويژگي‌هاي مشابه اين پاتوق‌ها مي‌توان به برقراري ارتباط و گفت‌وگو، خودجوشي و خودانگيختگي، ابراز وجود در جامعه و خارج شدن از انزوا اشاره كرد.