تاريخ يا مطالعات شرقي؟ضرورت ها و راهكارهاي تحول بنيادين در رشته تاريخ

رشته تاريخ همچون ساير رشته هاي علوم انساني در ايران دچار چالش ها و تنگناهاي فراواني است كه آسيب-هاي آن در چند سال اخير دامنگير استادان و دانشجويان اين رشته شده است. ورود فارغ التحصيلان فاقد مهارت لازم در زمينه آموزش و پژوهش به بازار كار و ارائه تحقيقات بي كيفيت، مهم ترين ضعف هاي پيش روي رشته تاريخ محسوب مي شوند كه ريشه در ماهيت عناوين دروس اين رشته دارد. با وجود تحولات سريع و گسترده جامعه ايران در سال هاي اخير، عناوين دروس رشته تاريخ، تغيير نكرده و ابتكاراتي كه در عرصه آموزش و پژوهش هاي تاريخي ملاحظه مي گردد؛ بيش از آن كه ناشي از مفاد دروس تاريخ باشد حاصل ذوق و سليقه شخصي برخي استادان و پژوهشگران اين حوزه است. نوشتار حاضر با تأكيد بر اين مشكل بنيادين، دو راهكار اساسي براي بهبود وضعيت رشته تاريخ و كاربردي تر شدن آن ارائه داده است. راهكار نخست، كسب مهارت هاي مختلف نظري و عملي فرارشته اي توسط دانشجويان تاريخ است كه جز با ارتباط بينارشته اي پديد نمي آيد و لازمه اين ارتباط نيز گنجانيدن دروس جديد و مرتبط با تخصص دانشجويان هر گرايش از رشته تاريخ است. راهكار دوم كه فقط در صورت تحقق راهكار اول قابل اجراست؛ ضرورت توجه به تحولات فكري و نهادي جامعه امروز و پاسخگويي به نيازهاي نهادهاي مختلف آموزشي، پژوهشي، برنامه ريزي و استراتژيك است. نتيجه دو راهكار مزبور، چيزي جز ايجاد تغيير بنيادين در ماهيت رشته تاريخ و تبديل «دپارتمان تاريخ» به «دپارتمان مطالعات شرقي» نيست. در اين نوشتار براي رشته فرضي «مطالعات شرقي» شش گرايش فرعي پيشنهاد شده است كه مي تواند از مقطع كارشناسي تا دكتري را پوشش دهد. وجه تسميه «مطالعات شرقي» براي اين رشته از آن روست كه به دليل غفلت و ضعف دپارتمان هاي تاريخ نسبت به تاريخ اروپا، چندين سال است كه بررسي تاريخ اروپا و مطالعات غربي عملا به رشته «مطالعات منطقه اي» در مجموعه علوم سياسي انتقال يافته است. رشته تاريخ با عناوين درسي و سرفصل هاي فعلي آن مي تواند زيرمجموعه رشته «مطالعات شرقي» باشد و صرفا براي تربيت معلمان آموزش و پرورش به حيات خويش ادامه دهد.