تاريخ هنرايران: تاريخ هنر يا تاريخ سياست؟

Iranian Art History: History of Art or Politics?

دوره‌بندي تاريخي هنرها در ايران، منطبق با دوره‌بندي تاريخ سياسي ايران است. فهرست فصل‌هاي مختلف كتاب‌هاي تاريخ هنر غالباً منطق بر فهرست كتاب‌هاي تاريخ عمومي يا سياسيِ ايران است. اين شيوه‌ي دوره‌بندي تنها منحصر به مقطعي خاص از تاريخ هنر ايران نيست ودر مورد تمامي ادوارِ آن صدق مي كند: از دوره‌بنديِ رايج هنر ماد، هنر هخامنشي، هنر ساساني گرفته تا هنر غزنوي، هنر سلجوقي، هنر تيموري و صفوي و هنر قاجار و غيره در كتاب‌هاي تاريخ هنر ايران مصداق چنين گزاره‌اي است. از سوي ديگر اين مسأله تنها منحصر به تاريخ‌‌نگاري هنر ايران نيست؛ دوره‌بندي هنر جوامعي چون جوامع آسيايي نيز از همين قاعده پيروي كرده است. تاريخ‌‌نگاري هنر ايران و جوامع آسيايي عموماً توسط مورخين و باستان‌شناسان اروپايي صورت گرفته است. در تمامي متون مرجع تاريخ‌ هنر ايران، منطق تدوين دوره‌بندي به همين شيوه بوده است. اما نكته‌ي قابل توجه اينكه دوره‌بندي تاريخي هنرها در خود اروپا متفاوت، خودبنياد و غيرسياسي است و عموماً بر اساس ويژگي‌هاي سبكي و تحولات زيبايي‌شناختي گونه‌ها و اشكال هنري صورت گرفته‌است. اين شيوه‌ي دوره‌بندي خودبنياد نيز مقاطع مختلف تاريخ هنر اروپا را شامل مي‌شود: از دوران هنر كلاسيك، هنر رمانسك، هنر گوتيك تا هنر رنسانس، باروك، رمانتيسيسم، رئاليسم، مدرنسيم و نهايتاً جنبش-هاي مختلف هنر معاصر. پس اين دوره‌بندي با منطقي اساساً متفاوت از دوره‌بندي تاريخ هنر ايران و جوامع آسيايي صورت گرفته است. چهره‌هاي اصلي سنت تاريخ‌نگاري هنر ايران چه كساني بوده‌اند؟ ابعاد مختلف اين تمايز در منطق دوره‌بندي تاريخي هنرها چيست؟ چنين شيوه ي دوره بنديِ هنر ايران چه تبعاتي در فهم هنر ايران و تحولات آن در طول تاريخ، به همراه داشته است؟ اين پژوهش تلاش خواهد كرد تا ذيل طرح مسأله فوق، پاسخي براي اين پرسش‌ها بيايد. رويكرد روشي اين پژوهش، كيفي و تكنيك گردآوري اطلاعات آن مطالعه‌ي كتابخانه اي و اسنادي خواهد بود.