نظري بر قلعه پرتغالي ها در بندر گمرون ( بندر عباس )

بندر گمرون بعنوان اساس و ريشه ي كهن و تاريخي شهر بندرعباس شناخته مي شود كه تاريخ آن با حضور و سيطره ي نظامي و اقتصادي استعمار پرتغال در اوايل پادشاهي صفوي در ايران گره خورده است . اين ناحيه ي بندري خليج فارس بعلت قرار داشتن در موقعيتي كه مركز ورود كالا و ملزومات از داخل ايران به جزيره هرموز و بالعكس بوده و همچنين بدليل مناسب بودن سواحل آن براي پهلوگيري ناوگان نظامي پرتغالي ها ، از اهميت زيادي برخوردار بوده است . اين دلايل و برخي مسائل ديگر كه در اين مقاله به آنها پرداخته خواهد شد ، پرتغالي ها را بر آن داشت تا پس از احداث قلعه در جزيره هرموز ، اقدام به استقرار در ساحل روبروي آن جزيره ، يعني جرون يا گمرون نمايند . اما تا كنون پژوهشگران كمتر به قلعه ي مذكور پرداخته اند ؛ بطوريكه به محض شنيدن نام قلعه پرتغالي ها ، فورا در ذهن شنونده جزيره هرموز و يا احتمالا قشم تداعي مي گردد و از سوي ديگر اطلاعات و منابع قابل اطميناني كه در اين باره اظهار نظر نموده باشند ، بسيار كم و پراكنده است . يكي از مسائلي كه تا كنون بين پژوهشگران و نويسندگان تاريخ خليج فارس ، مسكوت و يا مبهم باقي مانده ، تعيين محل جغرافيايي گمرون است ؛ چنانچه بتوان بر اساس منابع معتمدي موقعيت آنرا بدست آورد ، از اين طريق امكان تعيين محل قلعه پرتغالي ها كه پس از تسخير آن توسط سپاهيان امامقلي خان ، تخريب شد ، امكان پذير خواهد بود . در اين مقاله سعي شده با بررسي منابع دست اول ، گزارشات اروپائيان ساكن اين شهر و تصاوير باقي مانده از بندرعباس دوره صفوي و مقايسه آن با تصاوير ماهواره اي كنوني و همچنين تحليل مدارك و مستندات موجود و ذكر برخي نظريات متفاوت با نظر نگارنده ي مقاله ، نهايتا تصوير روشن و قابل لمسي از گمرون و محل احتمالي قلعه پرتغالي آن ، ارائه و نيز چگونگي ساخت ، اهميت ، ساختار ، كاربرد و همچنين ديگر مسائل پيرامون اين قلعه تبيين شود .