جايگاه حج در روابط ايران و عربستان پس از انقلاب اسلامي ايران

روابط ايران و عربستان به علت حج، همواره با نوساناتي همراه بوده است؛ ازاين‌رو هم با تضاد تا قطع روابط فيمابين و هم با وفاق و همكاري تا حد دريافت اهداي نشان دولتي از مقامات عربستان پيش رفته است. براي ترسيم اين فرازونشيب‌ها، نويسنده تلاش كرده است با روش توصيفي ـ تحليلي با رهيافت رئاليستي، علل و عوامل متعددي ـ همچون تفاوت ماهيت انقلاب ايران با ماهيت نظام سياسي آل‌سعود مدعي رهبري جهان اسلام، نقش آمريكا و تأثيرپذيري عربستان از آن در امور حج، تفاوت جهان‌بيني آل‌سعود با جهان‌بيني تشيع، تفاوتِ ايدئولوژي و منطق نظام سياسي عربستان از ايران در انجام مناسك حج ـ از‌جمله برائت از مشركين ـ را براي پاسخگويي به پرسش اين مقاله مطرح كند: آيا حج منشأ بروز تنش و واگرايي يا همكاري در روابط سياسي عربستان سعودي و جمهوري اسلامي ايران بوده است؟ فرضيه مقاله اين است كه تفاوت و تضاد در ماهيت دو نوع نظام سياسي، يعني ماهيت نظام سياسي جمهوري اسلامي ايران برآمده از ديدگاه و مواضع امام خميني به جايگاه حج از سويي و ماهيت نظام سياسي عربستان برگرفته از ديدگاه و مواضع وهابيت و آل سعود از سوي ديگر، به واگرايي حاكمان عربستان از ايران منجر گرديده است؛ ولي در برهه‌اي نيز با رفتار برخي از مسئولان دو نظام سياسي در سطح شخصي، به همگرايي نيز منتهي شده است؛ بنابراين روابط ايران و عربستان همواره معجوني از تضاد و وفاق بوده است.