نقش دين در كنترل بيماري اچ آي وي/ايدز: مطالعة كيفي اكتشافي در جامعة ايراني

مقدمه: شايد بتوان گفت بعد از طاعون، بزرگترين چالش سلامت عمومي براي بشريت، اچ آي وي/ ايدز بوده است. عوامل مستتر در نگرش و باور جامعه ي ايراني به ايدز كه ناشي از باورهاي پررنگ ديني است، تأثيرهاي زيادي بر سياست گذاري ايدز داشته و دارند و بايد به دقت موشكافي و تحليل شوند. اين مطالعه با هدف تحليل نقش دين در سياست گذاري كنترل ايدز در ايران صورت گرفته است. روش كار: در يك مطالعۀ كيفي اكتشافي و با رويكرد تحليل سياست هاي سلامت كه در حقيقت بخشي از يك مطالعۀ بزرگتر به نام تحليل سياست گذاري ايدز در ايران بود، عوامل مرتبط با دين و نهادهاي ديني تاثيرگذار بر سياست گذاري ايدز در ايران، بررسي و تحليل شد. براي اين كار با 30 نفر از سياست گذاران، افراد مطلع كليدي، ذينفعان ايدز و بيماران، مصاحبه ا‌ي نيمه ساختاريافته صورت گرفت و تعداد زيادي سند سياستي مرتبط بررسي شد. داده ها به روش تحليل چارچوبي و با استفاده از نرم افزارهاي MAXQDA و Policy Maker مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. نتايج: كاركردهاي دين در جامعۀ ايراني دربارۀ پيشگيري از ايدز، دو بعد مثبت و منفي دارد: بعد مثبت ترويج اخلاق، خويشتن داري و ازدواج و نهي روابط جنسي خارج از ازدواج، لواط و بي عاري است. كاركردهاي منفي، سوء استفاده از دين و سوء تعبير از احكام و قوانين اسلامي است. روحانيت به عنوان مرجع ديني، به عنوان سياستمدار و به عنوان معتمد مردم و مشاور نقش هاي متفاوت و مهمي در كنترل ايدز دارند. علي‌رغم وجود نهادها و موسسات ديني متعدد و تاثيرگذار در جامعه، از ظرفيت هاي آنها براي كنترل ايدز چندان بهره برده نشده است. نتيجه گيري: سياست گذاران حوزۀ ايدز لازم است تا در تمام مراحل فرايند سياست-گذاري و محتواي همۀ سياست ها براي مبارزه با ايدز، از كاركردهاي قدرتمند دين و ايدئولوژي ناشي از آن در جامعۀ ايراني غفلت نكنند و نهادهاي ديني نقش مستقيم و پررنگي در سياست گذاري ايدز داشته باشند. به نظر مي رسد، عدم توجه به زمينۀ پررنگ مذهبي جامعۀ ايراني در سياستگذاري ها، سبب اثربخشي پايين سياست ها و عدم حصول نتيجۀ مناسب در كنترل ايدز شده است.