باستان شناسي پيش از تاريخ مركز فلات ايران: وضعيت موجود و مطلوب

بيش از نيم سده پژوهش هاي باستان شناسي در مركز فلات ايران، فرصت هايي نظير شناخت محوطه هاي مهم، گستردگي و اهميت استراتژيك اين منطقه و تعدد و تنوع پژوهش هاي مستقل باستان شناسان ايراني را به وجود آورده و از سوي ديگر، چالش هايي چون تناقض در تفسيرها و تحليل ها، چنددستگي در مطالعات، تعصب هاي محوطه اي، باستان شناس محوري، عدم نقدپذيري، عدم توجه به انتشارات و نتايج جديد بررسي ها و كاوش ها، ابهام در تقسيم بندي مرزهاي فرهنگي و باستان شناختي، گاهنگاري هايي متناقض و ناهمگون و سردرگمي محققان علاقمند به دوران پيش از تاريخ اين منطقه را به دنبال داشته است. پژوهش هاي علمي اخير در اين منطقه، منظرهاي جديدي از تحولات باستان شناختي ايران را مشخص و مسائلي چون بروز و فروپاشي ناگهانيِ محوطه ها، وقفه ها و پيوستگي هاي بحث برانگيز، ارتباط تغييرات سبكي با يك ديگر، رشد و بروز فناوري ها و نوآوري ها، پيچيدگي اجتماعي جوامع، نوسان هاي جمعيتي، الگوهاي استقراري، تخصص پذيري ها و برهم كنش هاي فرهنگي را برجسته تر كرده است. اين مقاله، ضمن مروري بر تحولات باستان شناسي اين منطقه، به تحليل روش ها، رويكردها، نظريه ها و گاهنگاري منطقه مركز فلات ايران پرداخته است. نگارندگان، نتيجه گرفته اند كه ايجاد هم گرايي و ترسيم چشم انداز مطلوب در پژوهش هاي باستان شناسي منطقه مورد مطالعه، از راه هاي زير امكان پذير است: برگزاري نشست هاي هم انديشي، برقراري گفتمان بين صاحب نظران، برگزاري همايش ها و كارگاه هاي آموزشي و دعوت از كليه پژوهشگران مرتبط و دست يابي به پارادايم (الگوي) نسبتا واحد پژوهشي از نظر اصول، روش ها، مباني و ترمينولوژي. وضعيت مطلوب باستان شناسي اين منطقه مي تواند بر مطالعات ديرين اقليم شناسي، علوم ميان رشته اي، جمعيت شناسي باستاني، شناسايي الگوهاي استقراري و گاهنگاري هاي مطلق و نسبي مبتني باشد.