تحليلي بر ساختار فضايي قلعه و جايگاه آن در معماري صدر اسلام شمال غرب كشور

قلعه در معماري ايران همواره استعاره از دفاع در برابر تماميت ارزي و آرمان هاي قومي بوده است؛ از بزرگترين جنبش هاي ايران، جنبشي است كه آذربايجان طي قرون دوم و سوم هجري براي كوتاه كردن دست تازيان پديدار كرده است. وجود زنجيره اي از قلعه ها و استحكامات دفاعي طي اين دوره در منطقة مذبور، نشان از انديشة نظامي در تسلط بر طبيعت خشن به جهت دفاع از والاترين سطح آرمان هاي بشري بوده است؛ در همين راستا با توجه به الزامات موجود به جهت تأمين امنيت منطقه اي، گرايشات و نوآوري هاي معماري صدر اسلام منطقه ي آذربايجان در ساختار قلاع و استحكامات دفاعي نمود، رشد و تجلي مي يابد. بقايايي از ساختارهاي دفاعي مرتبط با چالش هاي آذريان در برابر تازيان بر فراز تپه اي بلند به نام پيغام به يادگار مانده است كه به لحاظ برخي ويژگي هاي معماري و مهندسي نظامي از نوادر مي باشد كه عليرغم سنت ديرپاي قلعه سازي در آذربايجان، شناخت و تحليل ساختاري آن كمتر مورد توجه و تفسير علمي قرار گرفته است. از آنجايي كه هدف از ايجاد قلعه حفظ انسان هاست و انسان داراي روح و جسم است؛ قلعه نيز متناسب با انسان و نيازهاي جسماني و روحاني او شكل گرفته است. تحقيق پيش رو با رويكرد تاريخي-توصيفي و داده اندوزي به روش ميداني و كتابخانه اي ضمن بازشناسي جايگاه قلعه پيغام با محوريت دفاع غير عامل به جهت تحكيم حريم دفاعي بابكيان و ترفيع خلاء تحقيقاتي در زمينه سبك معماري صدر اسلام آذربايجان، در شناخت منظر فرهنگي و فرهنگ دفاعي مردمي در آذربايجان مؤثر خواهد بود.