مطالعه تطبيقي و ريخت شناسي محراب هاي ايلخاني آذربايجان

از عوامل مؤثر در شكوه و زيبايي مساجد ايران مي توان به تزئين و آرايش محراب ها اشاره كرد؛ به دليل ارزش محوري محراب به عنوان مهم ترين عنصر به كار رفته در هر مسجد جهت تعيين مسير كعبه، همواره بيشترين توجه به تزئين و هر چه با شكوهتر ساختن آن بوده است. بررسي، مطالعه و تطابق ساختار و نقوش محراب هاي آذربايجان مي تواند ضمن تعميق هويت فرهنگي و هنري ايلخانان، معرف معيارهاي مشخصي در قالب فرم محراب سازي اين دوره باشد. با توجه به خلأ نسبي علمي- تحقيقاتي در رابطه با ريشه يابي خاستگاه و منشأ محراب هاي گچبري ايلخاني ايران، بخصوص در بحث تزئينات، پژوهش حاضر بر آن است تا با بررسي ويژگي هاي كيفي و بصري آنها، همچنين تأمل در خصايص فرهنگي و پيش زمينه هاي تاريخي و قوميِ اقوام سازنده آن با استفاده از روش تحليلي- توصيفي و انجام تحقيقات كتابخانه اي در عرصة آرايه هاي گچبري و تحقيقات ميداني به ارزيابي و مقايسه تطبيقي محراب هاي ايلخاني آذربايجان بپردازد. حاصل تطابقات و نتيجه بررسي ها حاكي از تداوم الگويي مشابه در ساختار كيفي و بصري محراب هاي منطقه آذربايجان از قبيل فرم معماري، تزئينات، و ... مي باشد. طبق يافته هاي تحقيق، بخش عمده ي تزئينات گچبري از جمله نقوش گياهي، ريشه در هنر ساساني دوانده و در قالب تلفيق با عنصر نوظهور خط عربي در دوران اسلامي، ضمن حساسيت به جهت همگون سازي با ريشه هاي هنري و معماري، آذين بخش نقطة عطف مساجد آذربايجان شده است. با توجو به وجود قديمي ترين نمونه هاي تاريخ دار محراب هاي گچبري در آذربايجان - به عنوان غني ترين مركز هنري مغولان- به نظر مي رسد طي دورة ايلخانان در منطقة مزبور، سبك خاصي از هنر محراب سازي تكوين و در ساير نقاط ايران گسترش يافته است.