پژوهش هاي آركئومتالورژي و معدنكاري كهن در خراسان جنوبي (با تكيه بر بررسي هاي باستان شناسي و آزمايشات پتروگرافي)

كشور ما ايران، در طول چندين هزاره، در اكتشاف مواد معدني و فنون معدنكاري و به كارگيري مواد معدني پيشتاز بوده است. هوش، نبوغ و دانش مردمان ايران باستان از يك سو و پتانسيل بالاي ذخاير معدني و تنوع آن ها، نبود پوشش گياهي متراكم از سوي ديگر، همچنين تاريخ طولاني، مركزيت و گفت و شنود و برخورد قوم هاي مختلف در اين پهنه سبب شده اند كه فعاليت هاي معدني و چگونگي به كارگيري مواد معدني در تمام دوره هاي تاريخي ايران باستان از رونق چشمگيري برخوردار باشند. تاكنون صدها موارد معادن باستاني مانند معادن طلا، مس، آهن، سرب و روي، نقره و حداقل از هزاره چهارم قبل از ميلاد ده ها كارگاه معدني، ابزارهاي معدنكاري و ذوب و سايت هاي اسكان معدنكاران، در ايران شناخته شده است. اما متأسفانه در پژوهش هاي استان شناسي ايران، اصولأ به فرآيندهاي فلزگري كهن شرق كشور در جزئيات پرداخته نشده است و تحقيقاتي كه دربرگيرنده نتايج آزمايشگاهي باشد به ندرت انجام گرفته است، در صورتي كه مطالعات و پژوهش هاي باستان شناختي انجام گرفته در شرق كشور و در منطقه جغرافيايي استان خراسان جنوبي در قالب بررسي هاي ميداني، كاوش هاي باستان شناسي و داده هاي بدست آمده از آن ها از جمله كوره هاي ذوب فلز قديم و سرباره هاي باقيمانده از آن ها كه در سايت هاي معدني اين استان به چشم مي خورد، حاكي از مهارت نياكان ما در امر استحصال فلزها از مواد معدني و پيشينه ي طولاني در زمينه آركئومتالورژي و معدنكاري كهن مي باشد. در اين مقاله، به مطالعه ي شواهد و بقاياي آركئومتالورژي و معدنكاري كهن در محوطه مسگران شهرستان سربيشه و دهستان عربخانه بخش شوسف شهرستان نهبندان بر مبناي مطالعات آزمايشگاهي پرداخته شده است. براي آناليز تركيب شيميايي و ويژگي هاي ساختاري بقاياي فلزگري كهن در محوطه ها، از پتروگرافي استفاده شد. نتايج نشان دادند كه فلز اصلي استحصالي مس بوده است و دهنه هاي استخراج كان سنگ مس كه روي بخشي از ارتفاعات و سطح محوطه با روش سطحي و زيرزميني شناسايي شده، مؤيد فعاليت هاي معدن كاري كهن مي باشد.