بررسي و مقايسۀ ابعاد و تركيب بدن، تيپ بدني و باليدگي دختران و پسران ژيمناست 10-5 ساله

surveying and comparison of body dimensions and composition,somatotype and maturation of female and male gymnasts 5-10 aged

در بسياري از تحقيقات مشاهده شده كه ورزشكاران نخبه از ويژگي هاي آنتروپومتريكي ويژه اي برخوردارند. علاوه براين چگونگي ساختار بدن، تيپ بدني و تركيب بدن از جمله عوامل اثرگذار بر عملكرد ورزشكار است.شناخت ويژگي هاي مذكور امكان شناسايي و غربالگري ورزشكاران و طبقه بندي آن ها را در ورزش بيش از پيش فراهم مي سازد (1،2).در اين راستا، طبقه بندي رايج ورزش در سنين پايه براساس سن تقويمي ست، حال آن كه در ميان كودكان و نوجوانان حاضر در رده هاي سني معين تفاوت هاي قابل ملاحظه اي از منظر باليدگي وجود دارد كه اين تفاوت ها در ميان دوجنس برجسته تر نيز مي شود. شناخت تفاوت هاي جنسيتي در ويژگي هاي مذكور در كنار ارزيابي وضعيت باليدگي از جمله عوامل مهم و مؤثر بر شناسايي و غربالگري ورزشكاران و همچنين در برنامه ريزي و طراحي تمرينات ورزشي ست (3،4). بطور ميانگين، دختران ورزشكار در طي سال هاي كودكي تا نوجواني نسبت به نورم هاي جامعه داراي طول قد بيش از نقطۀ 50 درصدي مي باشند.مشاهده شده است كه دختران ورزشكار در رشته هاي بسكتبال، واليبال، شنا و تنيس از مقادير بالاتري در طول قد نسبت به همسالان خود برخوردار هستند. همچنين نتايج مشابهي براي دختران قايقران بدست آمده است. اما در سوي مقابل دختران ژيمناست نسبت به ميانگين جامعه ساختار كوتاه تري دارند (5،6). وزشكاران جوان در رشته هاي ورزشي گوناگون از وزن بيشتري نسبت به همتايان غيرورزشكار خود برخوردارند. البته دختران و پسران ژيمناست داراي وزن كمتري مي باشند، اما در مجموع دختران ورزشكار نسبت به همتايان غيرورزشكار خود داراي وزن بيشتر و مقادير ضخامت چربي زيرپوستي كمتري هستند. برخلاف قد، وزن بدن از جنبۀ تغيير تركيب بدن ممكن است تحت تأثير تمرين قرار گيرد. تمرين در هر دوجنس با كاهش ميزان چربي بدن و در پسران با افزايش تودۀ بدون چربي ارتباط دارد. ورزشكاران جوان در مقايسه با نمونه هاي مرجع خود داراي مقادير چربي زيرچوستي كمتري هستند. اين نكته نيز قابل ذكر است كه چربي زيرچوستي افراد بطور متفاوتي در دوران رشد تغيير مي كند، خصوصاً اين تغييرات در پسران بيشتر مشاهده شده است. در پسران، در دورۀ نوجواني چربي زيرپوستي اندام ها كاهش پيدا مي كند، اين درحالي ست كه درمورد تنه اين كاهش ديده نشده است (7،8). چگونگي ساختار بدن امري مهم در ورزش محسوب مي گردد كه تيپ بدني ناميده و توسط اجزاء اندومورفي (چاقي)، مزومورفي (عضلاني بودن و تكامل اسكلتي) و اكتومورفي (لاغري) تعريف مي شود. سه جزء در كنار يكديگر ساختار بدني فرد را تعريف مي كنند. بطور معمول ورزشكاران در يك رشتۀ ورزشي تيپ بدني مشابه يكديگر تنها به همراه اندك اختلاف در آن مي باشند. در مقايسه با بزرگسالان، ورزشكاران جوان خصوصاً دختران از مقادير اندومورفي و مزومورفي كمتر و اكتومورفي بيشتري برخوردار هستند. جزء اكتومورفي منعكس كنندۀ نقش دورۀ رشد در گذر از كودكي و نوجواني به بزرگسالي ست (9،10). تفاوت ها در باليدگي ورزشكاران دختر در طي گذر از دورۀ كودكي به نوجواني بخوبي مشهود است. اغلب دختران ژيمناست باليدگي ديررس را نشان مي دهند. اين در حالي ست كه دختران شناگر از مقادير باليدگي ميانگين وحتي بيش از مقادير ميانگين جامعه برخوردار مي باشند.براساس مطالعات، تمرينات شديد ورزشي ممكن است سبب تأخير در جهش رشد نوجواني خصوصاً در دختران ژيمناست شود. علاوه براين، پسران ژيمناست نيز معمولاً داراي طول قد كوتاه تر و باليدگي ديررس مي باشند (11،12). مرور اجمالي بر يافته هاي اخير اهميت شناخت ويژگي هاي مذكور را در فرآيند شناسايي و همچنين پرورش و تكامل ورزشكاران برجسته تر مي سازد. لذا هدف از پژوهش حاضر بررسي و مقايسۀ ابعاد و تركيب بدن، تيپ بدني و باليدگي دختران و پسران ژيمناست 10-5 ساله است. روششناسي: از ميان دختران و پسران ژيمناست شهر رشت، تعداد 47 نفر (23 دختر و 24 پسر) با ميانگين سن 71 /1±36/ 7 سال براي دختران و 14/ 1±88 /7 سال براي پسران انتخاب شدند. ويژگي هاي آنتروپومتريكي نظير قد، وزن، طول قد نشسته، بخش فوقاني دست، بخش فوقاني پا، پا، و همچنين طول دودست اندازه گيري شد. شاخص تودۀ بدن با تقسيم وزن بر مجذور قد محاسبه گرديد. ضخامت لايه هاي چربي زيرپوستي (روش 7 نقطه اي) با استفاده از كاليپر لافايت ساخت ايالات متحدۀ آمريكا اندازه گيري شد و درصد چربي بدن با جايگذاري مقادير 7 نقطهدر معادلۀ ارائه شده توسط جكسون و پولاك (1978) محاسبه گرديد. پهناي استخوان هاي بازو و ران اندازه گيري شد و تيپ بدني با استفاده از معادلۀ هيث و كارتر محاسبه گرديد (13).علاوه براين وضعيت باليدگي آزمودني ها و فاصلۀ آن ها با سن اوج گيري قد با استفاده از معادلۀ ميروالد (2002) ارزيابي شد(4).