انگيزه‏ها و آماج‏هاي طنز حافظ

طنزگونه‌اي ادبي است كه با ديگرگونه‌هاي شوخ‌طبعي ازجمله هجو، هزل و مطايبه پيوندهاي مشترك و ناگسستني دارد. به همين دليل طنزپژوهاني كه در تعاريف خود سعي داشته‏اند بين طنز و واژگان پيرامون آن تفكيك و مرزبندي دقيق قائل شوند، معمولاً دچار اغتشاش و سردرگمي شده‏اند؛ به‌ويژه اينكه ميان طنز در معني سنّتي آن با طنز مدرن تا حدودي تفاوت است. حافظ شيرازي (792ـ725ه.ق) لسان‏الغيب ادب پارسي است كه از دريچه‏هاي مختلف مي توان به آثار او نگريست، ازجمله طنز را در آثار وي بررسي كرد. در اين پژوهش پس از گفتاري كوتاه دربارۀ چيستي طنز، سعي شده‏ است كه با توجه به طنز موجود در ادبيات كلاسيك، اين مقوله را در ديوان حافظ بررسي كنيم و به چند هدف برجسته نظير طنز در نكوهش زاهدان ريايي، طنز پيرامون مقدسات دين، طنز و تعريض با مدعيان كرامت، فرياد طنز در برابر خواري اهل علم و دانش، طنز و شوخي با معشوق، طنز و شوخي با مرگ و عوالم پس از مرگ، طنز و شوخي با توبه و... اشاره كنيم.