جنگجويان خارجي در منطقه خاورميانه و تعهدات دولت مبدأ

براساس گزارش‌هاي سازمان ملل، بيش از 25 هزار جنگجوي خارجي از بيش از صد كشور در عراق و سوريه وجود دارند. حضور و مشاركت اين اشخاص در درگيري‌ها و مخاصمة مسلحانه، چالش‌هاي فراواني فراروي ثبات و امنيت منطقه خاورميانه و صلح و امنيت بين‌المللي نهاده و موجب گسترش دامنه درگيري‌ها، تشديد اقدامات سبعانه عليه غيرنظاميان و فجايع ناگفتني شده است؛ از‌سوي‌ديگر، بازگشت جنگجويان خارجي به كشوري كه از آن عزيمت كرده‌اند (دولت مبدأ) و به همراه داشتن كوله‌باري از تجربه و مهارت در عمليات جنگي و اقدامات خشونت‌بار و پيوند با هم‌قطاران خود و دست داشتن شماري از همين بازگشت‌كنندگان در عمليات تروريستي، نگراني‌هاي فراواني براي اين كشورها پديد آورده است. چنين مي‌نمايد كه آحاد كشورها و جامعه بين‌المللي ديرهنگام متوجه تهديدهاي ناشي از هجوم جنگجويان خارجي به منطقه خاورميانه شدند و اكنون سخت در تلاش‌اند با آن به مقابله برخيزند. مطالعات فراواني نيز دربارة علل پيدايش و گسترش اين پديده، اهداف و انگيزه‌هاي پيوستن به گروه‌هاي مسلح در آن سوي مرزها، شيوه‌هاي جذب نيرو و تأمين مالي جنگجويان خارجي، كيفيت و نقش آنان در مخاصمه، تشكيلات و ساختار راهبري آنان و چگونگي هماهنگ‌ساختن اقدامات كشورها براي مقابله با اين پديده صورت گرفته است. در‌اين‌ميان، خصلت بين‌المللي موضوع، ابعاد گوناگون و درگيرشدن بازيگران مختلف در آن پرسش‌هايي در حقوق بين‌الملل برانگيخته است. يافتن چهارچوب هنجاري بين‌المللي براي مقابله با سيل فزايندة جنگجويان خارجي و تهديدهاي ناشي از آن براي حاكميت قانون در روابط بين‌المللي اهميتي دوچندان دارد. در اين نوشتار مي‌كوشيم به يكي از اين پرسش‌ها پاسخ دهيم: دولت‌هايي كه جنگجويان خارجي از آن‌ها ‌به مخاصمه مسلحانه در سرزمين دولت ديگر پيوسته‌اند چه تعهداتي در پيشگيري و سركوب اين پديده بر دوش دارند؟ كاوش در اصول عام حقوق بين‌الملل و قطعنامه‌هاي الزامي شوراي امنيت در مقابله با جنگجويان خارجي حاكي از تعهداتي براي دولت مبدأ در دو مرحله عزيمت و سفر و نيز بازگشت جنگجويان خارجي است. از‌اين‌رو، نويسنده مي‌كوشد اين تعهدات را شرح و ارزيابي كند.