مناسبات حق و تكليف در اسلام و حقوق بشر

بررسي تطبيقي دو مفهوم حق و تكليف در دو حوزه حقوق گسترده اسلام و حقوق بشر و تلازم و تضايف آنها از مباحث روز فلسفه حقوق مي باشد.با اين حال در اين مقاله سعي شده تا با تعيين حد و حدود معناي حق در لغت و اصطلاح به اين نتيجه دست يافته شود كه بسياري از حقوق مطرح شده در مباحث حقوق بشر از جمله جواز هاي حكمي در حقوق اسلام بشمار مي رود و در ادامه به تفاوت دو اصطلاح حق و حكم با حق و تكليف پرداخته شده است. از نظر مباني به نظر مي رسد تفاوت بنيادين بين مباني حق در اسلام و حقوق بشر وجود داشته باشد چرا كه در نهايت مباني حق در اسلام به خالق منتهي مي شود و در حقوق بشر به انسان ، و از آنجاييكه قوانين و دستورات شارع در مجموعه تحت عنوان دين گردآوري گرديده به اين سوال كه:دينداري حق است يا تكليف؟ مختصرا پاسخ داده و از برداشت نادرست تكليف مداري اديان بنحو مطلق پاسخ داده شده است با اين همه وقتي سخن از تلازم حق و تكليف در حقوق مزبور مي شود بناچار بايد بين دو مقام قايل به تفكيك شد،در مقام اول يعني ارتباط انسان با خالق جهان هستي به سختي مي توان سخن از تلازم حق و تكليف راند خاصه آنكه خالق هستي را حق مطلق نام نهاده و در نتيجه بار كردن تكليف از سوي مخلوق بر دوش خالق امري بس غريب مي نمايد با اين همه تكليف خالق در ارايه و نشان دادن راه با توجه به قبح عقاب بلابيان امري مفروغ عنه تلقي ميگردد اما در ارتباط با مقام دوم يعني ارتباط بين انسانها(شهروندان)بدون ترديد مي توان به تلازم حق و تكليف قايل شد چرا كه سخن گفتن از حقي كه در برابر آن تكليفي وجود نداشته باشد بسيار سخت و دشوار است حال تكليف مثبت باشد يا سلبي و آنجا كه برخي از محققان براي عدم تلازم حق و تكليف به حق ابراء ذمه از جانب ذيحق اشارت مي نمايند به اسقاط حق اشاره دارند نه به احقاق حق .در ادامه به فرق حق با توان اجراي آن اشارت گرديده و بيان شده كه لازمه هر حق آن است كه مكلف توان اجراي آن را داشته باشد در نتيجه نبايد بين حق و توان اجراي آن قايل به اين هماني شدو نهايت اينكه به نظريات رايج در ارتباط با تلازم حق و تكليف پرداخته و از نظريه تلازم مطلق حق و تكليف در حوزه حقوق شهروندان در اسلام و حقوق بشر دفاع شده است.