نقش توجيه ربا در فرآيند توسعه اقتصادي غرب (نقد قرائت‌هاي جديد از بهره بانكي در چارچوب اسلامي)

ارزیابی سیر تحول تاریخی توسعه اقتصادي غرب نشان مي‌دهد كه بازخواني مفهوم ربا و ارائه تفسيرهاي جديد و توجيه‌گر آن، نقش مهمي در فرآيند توسعه غرب داشته است. در واقع تاریخ غرب شاهد تغییر نظریات و دیدگاه‌ها در شناخت ماهیت ربا و عوامل اثرگذار بر آن بوده است. پس از دوران رنسانس، بسیاری از مفاهیم مورد پذیرش عمومی جوامع غربی، مورد اصلاح و تعدیل اساسی واقع گردید كه یكی از این مفاهیم، مقوله ربا و بهره است. بر خلاف قرون وسطی كه حرمت ربا مورد احترام نخبگان و آحاد مردم بود، پس از رنسانس به تدریج دیدگاه‌هایی دگراندیش و توجیه‌گر در مقابل نظرات كلیسا رشد كردند تا اینكه به تدریج حرمت ربا كه زمانی اصلی شرعی، قانونی و انكارناپذیر تلقّی می‌شد، به بهانه توسعه اقتصادی، به طور كامل كنار گذاشته شد. اين تحقیق تلاش مي‌كند تا به روش تحليل محتوا و با اتخاذ رويكردي مقايسه‌اي بين اسلام و غرب، به شناخت ماهيت ربا و بهره و ارزيابي سير تاريخي كنار گذاردن حرمت ربا در فرآيند توسعه غرب پرداخته و نشان دهد كه ناتواني كليساي مسيحي در تفكيك معاملات صحيح از معاملات ربوي و عدم پاسخگويي به نيازهاي اقتصادي جوامع، يكي از دلايل نهضت توجيه ربا پس از رنسانس در غرب مي‌باشد. اما دين اسلام از ابتدا با اتخاذ رويكردي امضائي در مواجهه با معاملات اقتصادي، اكثر معاملات مالي را مشروع اعلام نمود و تنها گونه‌اي خاص از روابط مالي، يعني زياده مشروط در عقد قرض، را ربا اعلام كرد. بنابراين، در چارچوب اسلامي در طول تاريخ نياز جدّي به توجيه ربا وجود نداشت و بر همين اساس، ديدگاه‌هايي نيز كه در يكصد سال اخير توسط برخي از انديشمندان مسلمان در توجيه ربا مطرح شده است، قابل نقد مي‌باشند.