بررسي و تحليل اثرات خشكسالي بر تغييرات سطح آ بهاي زيرزميني و پيامدهاي آن در بخش كشاورزي ساكنين روستاهاي حوضه آبريز دشت قاين

استان خراسان جنوبي و به ويژه منطقه مورد مطالعه اين مقاله از جمله مناطقي است كه نسبت جمعيت روستايي به شهري در آن قابل توجه است. از سويي نيز با توجه به اينكه زندگي روستايي به كشاورزي و تامين آب متكي است، بررسي 172 ميليمتر)، / هاي اقليمي منطقه مورد مطالعه نشان ميدهد كه با توجه به ميانگين بارش طولاني مدت اين ناحيه ( 3 كشاورزي در اين ناحيه اقليمي بدون آبياري، بسيار ناپايدار بوده و قابل اطمينان نيست. همچنين استفاده بيرويه و غير اصولي از منابع آب موجود به دليل وقوع خشكسالي هاي اخير در منطقه مورد مطالعه منجر به افت كميت و كيفيت منابع آبي موجود شده و اين موضوع به تبع خود باعث افت فعاليت هاي اقتصادي ساكنين نواحي روستايي در منطقه مورد مطالعه بويژه فعاليت هاي كشاورزي شده، از اين رو در بسياري موارد تخليه روستاها و مهاجرت ساكنين آنها را به مناطق شهري در طي سالهاي وقوع خشكسالي شاهد هستيم. در اين مقاله ابتدا با هدف بررسي دوام، گستردگي و شدت، پديده طي دوره زماني 26 سال نقشه هاي پهنه بندي خشكسالي SPI خشكسالي در ناحيه مورد مطالعه با كمك شاخص خشكسالي در محيط سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. سپس ارتباط بين شدت اين پديده با Spss تغيير شيوه استحصال و بهره برداري آب و تغييرالگوي كشت با استفاده از آناليزهاي مختلف آمار استباطي در محيط تعيين شده است. هدف اين مطالعه، بررسي پيامدهاي خشكسالي در تغييرات بوجود آمده در سطح آبهاي زيرزميني، تغيير الگوي كشت و شيوه هاي آبياري و نيز بطور عمده، عملكرد كشاورزان و زارعان روستايي ناحيه مورد مطالعه در واكنش به اين مخاطره طبيعي است. نتايج نشان ميدهد به دليل محدوديت منابع آب سطحي و نبود جريان هاي آب دائمي رودخانه اي، بهرهبرداري از آبهاي زيرزميني همزمان با وقوع خشكساليهاي اخير در منطقه مورد مطالعه با تغييرات شگرفي روبرو بوده و اين منابع آبي با تغذيه محدود با سرعت هرچه تمام تر در حال كاهش ميباشند. به طوري كه براساس نتايج حاصله سطح آب چاههاي پيزومتري، باافتي با ميانگين 46 سانتيمتر در سال روبرو بودهاند. بررسيها نشان ميدهد، الگوي برداشت ٢٢٢٧ آب از اشكال قديمي قنات و چشمه به چا ههاي عميق و نيمه عميق با نيروي برق، تغيير يافته است. در حالي كه تغيير الگوي مذكور با توجه به كاهش بارش ها در منطقه به ضرر كيفيت منابع برداشت شده نيز بوده به طوري كه باعث تغيير سطح طراز آب شيرين و شور گرديده است. تغيير در شيوه هاي استحصال و بهره برداري از منابع آب نيز باعث تغيير الگوي كشت كشاورزان از كشت هاي سنتي و كم بازده به سمت محصولات تجاري و قابل عرضه در ساير نواحي گرديده است. درحالي كه سرعت تغيير درجايگزيني شيوهاي آبياري پربازده وكشت هاي نوين (گلخانه اي) واجراي طرح هاي آبخوان داري وآبخيزداري بسيار كندتر است.