واژه‌هاي مركب مختوم به ستاك حال از منظر صرف ساختي: مورد [x-ياب]

پژوهش حاضر در چارچوب صرف ساختي به بررسي ساخت [x-ياب] در زبان فارسي مي‌پردازد و تنوعات معنايي نظام‌مند، عمومي‌ترين طرح‌واره ممكن ناظر بر عملكرد ساخت [x-ياب] و انشعابات حاصل از آن و نيز ساختار سلسله‌مراتبي اين ساخت را در واژگان گويشوران زبان فارسي بررسي مي‌نمايد. به‌اين‌منظور افزون‌بر واژه‌هاي مركب مختوم به ستاك «ياب» در فرهنگ زانسو (1372)، از جستجوگر گوگل نيز بهره گرفتيم و در مجموع به 124 واژه مركب مختوم به ستاك «ياب» دست يافتيم كه در چهار مقوله معنايي شغل، ابزار، اسم گروه و ويژگي قرار داده شدند. نتايج اين بررسي حاكي از آن است كه الگوي واژه‌سازي موردبحث براي توصيف هستار از ويژگي متمايز آن‌ها كمك مي‌گيرد و به‌اين‌ترتيب «ويژگي متمايزكننده مرتبط با مفهوم x» معناي سرنموني ساخت [x-ياب] محسوب مي‌شود كه به‌عنوان انتزاعي‌ترين همبستگي صورت و معناي ناظر بر عملكرد واژه‌هاي مركب ساخت مذكور در زبان فارسي است. به‌نظر مي‌رسد ساخت [x-ياب] از اساس ساختي صفت‌ساز بوده است و كاربرد محصولات آن در مقوله اسم در آغاز به‌واسطۀ فرايند تبديل ميسر شده است و رخداد چنين تبديلي را نيز مي‌توان درنتيجۀ فعال‌شدن سازوكار مفهومي مجاز دانست. همچنين، بررسي داده‌ها نشان داد علاوه‌بر معناي حاصل از ساخت مدنظر، عوامل ديگري نظير معناي هريك از اجزاي شركت‌كننده در ساخت، روابط ميان آن‌ها، دانش دايره‌المعارفي و بافتي در تعيين معناي واژه‌هاي مركب تأثير گذارند.