اعتبار سنجي تاريخ جهانگشا از منظر موضع گيري‌هاي مؤلف و شيوه تاريخ نگاري وي

كتاب تاريخ جهانگشاي جويني اثر فاخر عطاملك جويني، مهم‌ترين مأخذ حوادث عصر مغول است. ازآنجاكه جويني داراي سمت‌هاي دولتي در دستگاه مغولان بوده است، در ابتداي امر، تاريخي كه وي نگاشته است، از حيث اعتبار تاريخي مورد ترديد قرار مي‌گيرد. پرسش اساسي كه اين جستار در پي پاسخ گويي به آن بوده عبارت است از: «تا چه اندازه جويني، به بيان حقايق تاريخي التزام داشته است؟» براي پاسخ دادن به اين پرسش، كتاب تاريخ جهانگشاي به روش استقرايي بررسي شد و اطلاعات به دست آمده مورد بررسي و تحليل قرار گرفت. نتيجه پژوهش نشان مي‌دهد گرچه طبيعي است عطاملك جويني به‌عنوان يك شخصيت درباري تا حد زيادي در مدح سروران خويش سخن سرايي كند، اما در عين حال در پاره‌اي از قسمت‌هاي متن به‌صورت زيركانه و آگاهانه در باب حقايق تاريخي موضع گيري كرده است. جويني فقط واقعه نگار نيست بلكه به‌نقد و نظريه‌پردازي حوادث نيز مي‌پردازد؛ پس انتخاب نثر فني و مصنوع خود يك راهكار بوده، به اين معني كه نويسنده اين موضع‌گيري‌ها را در قامت اصطلاحات و عبارات پيچيده و آرايه‌هاي رنگارنگ پوشانده تا از شدت صراحت آن بكاهد. علت اين امر اين است كه تاريخ جهانگشا بيشتر از تواريخ معاصر خود مقرون به نقدهاي شخصي مؤلف است و اين كار با شرايط اجتماعي عصر مؤلف امري خطير بوده است پس براي ارائه اين نقدها، آگاهانه سبك نگارش خود را بجاي ساده، فني و مصنوع برگزيده است، براين اساس بين شيوه تاريخ نگاري مؤلف و نوع سبك نگارش وي يك همسويي فكرشده و آگاهانه وجود دارد.