تأثير انديشة تساهل و تسامح در تعديل روابط اجتماعي (از ديدگاه مولانا در مثنوي معنوي)

The effect of tolerance on balancing social relations in terms of Molana’s point of view in Massnavi Maanavi

از جلوه هاي زيباي مثنوي، دريافت ها و رگه برداري هاي جديدي است كه مولانا مطرح مي كند. مثنوي مشحون از شگردهاي گوناگون و برداشت ها و تأويلات عارفانه اي است كه قابل طرح در مسائل اجتماعي با بار معناييِ جديد مي باشد. در اين مقاله، پس از بررسي مختصر تساهل و تسامح و پيشينة آن در فرهنگ اسلامي و تمدّنِ غرب، با توجه به دورة مولانا از لحاظ اجتماعي توصيف شده است. نگارنده كوشيده است تساهل و تسامح را كه از ديدگاه شاعر تأثير شگرفي در تعديل روابط انسان ها دارد، برپاية دو محور بيان كند؛ محور نخست اين كه: آيا تساهل و تسامح حكمت خاكي است، يا حكمتي افلاكي؟ زيرا آثار عرفاني ما از چشمة دروني حرف مي زند، اما بشر امروز حقيقت و حكمت را از راه تجربه و علم اندوزي دنبال مي كند. و در محور دوم به ارتباط تساهل و تسامح در سودمندي حقوق اجتماعي انسان پرداخته و نگاه مولانا را با آن كه در بسياري از اشعار در مثنوي به نظر پيشينيان اتكا دارد، اما با روشني ذهن و تيزبيني كه داشته ثبت كرده است و از آنها استنباط ها و استنتاج هاي بديع به دست آورد. وي ژرف ترينِ پديده هاي روانيِ انسان را ديده و به نظم و تحرير درآورده است.

Fresh perceptions and variations in concepts introduced by Molana are among the beautiful effects of Massnavi. It is full of various ploys and mystical paraphrases which imply a new meaning in social issues. In this paper, after a short study of tolerance and its background in Islamic culture and western civilization, it has been discussed socially in Molana’s period. The researcher tries to explain tolerance on the basis of two standpoints, which he personally believes has a deep influence on balancing human relations. Firstly, I want to know if it is a heavenly or a secular issue since our mythical works talk about an inner source while modern thought is focused on the scientific and experiential roots of wisdom. But in the second step he investigates the relationship between the tolerance and its benefit for the human social rights. Although Molana’s attitude in most of Masnavi’s poems relies on the traditional points of view, this study has realized his mind clarity and vigilance and has come to valuable deductions. He has observed the deepest psychological events and has written them down.