«كهن گرايي» در تاريخ عالم آراي عباسي

تاريخ عالم آراي عباسي، اثر اسكندربيگ منشي تركمان، از جمله منابع تاريخي مهمي است كه از عصر صفويان به جاي مانده است. اين اثر علاوه بر داشتن مايۀ تاريخي لازم، از نظرگاه زباني، ادبي، سبك و اسلوب بيان نويسنده حائز اهميت است. جستار حاضر، با استناد به منابع كتابخانه اي و با شيوۀ تحليلي – توصيفي كهن گرايي يا آركائيسم را به عنوان يكي از عوامل برجسته ساز در اين اثر تاريخي – ادبي مطالعه كرده است. حاصل پژوهش نشان مي دهد كه اين كتاب علاوه بر ارائه اطلاعات مفيد تاريخي در باب ترتيبات ديواني، اداري و اوضاع اجتماعي آن عصر، به لحاظ احتواء بر بسياري لغات و اصطلاحات مهجور و نادر از اهميّت بسياري برخوردار است و واژه ها و شگردهاي زباني مؤلف در به كارگيري هنريِ واژه ها و تركيبات كهن، يكي از عوامل مهم در جايگاه و اعتبار اين اثر در ميان منابع متعدّد تاريخي عصر صفوي است. سبك و سياق نثر اين اثر شاخص عصر صفوي، بيانگر اطلاعات و آگاهي هاي جامع نويسنده از آثار سده هاي پيشن، بخصوص از تاريخ بيهقي دارد. اين نكته نشان مي دهد كه ميان متون ادبي فارسي، از مرحلۀ آغازين آن تاكنون، جدايي و گسستگي وجود نداشته است و مناسبات بينامتني، ميان سبك هاي ادبي كه از نظر زمان و مكان پيدايش باهم اختلاف دارند نيز، مشاهده مي شود.