نگاهي روايت‌شناسانه به نفثه‌المصدور بر اساس نظريۀ روايت ژرار ژنت

نفثه المصدور اثري تاريخي، تحليلي و انتقادي است كه علي‌رغم پيچيدگي هاي فني به بيان بخش‌هايي از تاريخ حملۀ مغول و انقراض سلسلۀ خوارزمشاهيان و... پرداخته است. اگرچه نويسنده در اين اثر قصد داستان‌گويي نداشته، اما ترتيب انتخاب ماجراها، نظمي علي و معلولي همراه با تم‌هاي داستاني به‌وجود آورده است. آثار انسان‌شناس ساختارگراي فرانسوي، كلود لوي-استروس دربارۀ اسطوره‌ها تأثير مهمي در نظريه‌هاي روايت گذاشت و نشان داد كه ساختارهاي روايي اسطوره‌هاي منفرد به ساختار كلي و جامعي مربوط مي‌شود كه پي‌ريزندۀ همۀ آن‌ها است. اين نوشتار با تحليل و بررسي نفثه المصدور بر اساس نظريه ژرار ژنت در صدد ارائه ساختار روايي به‌طور ويژه زمان و كانون روايت اين متن تاريخي، ادبي است. اين پژهش به روش كتابخانه اي و تحليلي-توصيفي صورت گرفته است. تعليق آغازين اثر به گونه اي نظر ژرار ژنت را كه معتقد است، «راوي و كانوني گر (تمركز دهنده) در فرايند روايت، عناصري منفك از يكديگرند» دچار ترديد مي نمايد. از ميان دو نوع كانوني-سازي دروني و بيروني با واقعيت هايي درباره احساسات، افكار و واكنش هاي شخصيت راوي مواجه مي شويم، به طوري كه تصويري مداخله گر و نفوذ كننده به‌دست مي آيد. راوي با انتخاب رويدادها از طريق روايت مابعد، موجب كشمكش دروني يا بيروني مي شود. اگرچه به‌نظر مي رسد مؤلف قصد داستان گويي نداشته كه زمان تجربه شده دروني را در زمان بيروني بازنويسي كند. اما با تمهيدي داستانواره، از عناصري نمايشي براي جلب مخاطبي كه دور از مكان و زمان حادثه است، خطي داستاني توأم با تعليق پديد آورده است. و با نوسان در زمان گذشته و آينده نوعي زمان پريشي را موجب شده است.