بررسي جغرافياي تاريخي خليج فارس

در شناخت جغرافياي ممالك اسلامي و ازجمله درياهايي كه در قلمرو اسلام و به ويژه ايران واقع شده بودند، آثار و متون بسياري از جغرافي نگاران مسلمان برجاي مانده است. ازجمله اين آثار مي توان مسالك و ممالك اثر ابراهيم بن محمد، ابواسحاق كرخي (م 346 . ق) را نام برد كه از نخستين جغرافي نويسان ايراني مسلمان بود. در اين اثر كه توسط يك مؤلف گمنام در قرن پنجم هجري ترجمه گرديده به نوبه خود به موقعيت خليج فارس و درياي خزر اشاره شده است. در بسياري از منابع جغرافيايي مربوط به مناطق اسلامي، خليج فارس با نامهاي ديگري مانند درياي پارس، بحر پارس و ... و درياي خزر با عنوان هاي ديگري مانند درياي آبسكون، درياي گرگان، درياي ديلم و ... اشاره شده است. اين متون علاوه بر ارزش جغرافيايي ازنظر تاريخي، سياسي، نظامي، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و ... براي قلمرو اسلام و ايران اسلامي داراي اهميت هستند و بايد به طورجدي مورد بررسي قرار گيرند تا ارزش آنها بيشتر آشكار شود. مسالك و ممالك ازجمله متون اوايل قرن چهارم هجري است كه براي بررسي جغرافيايي بسياري از مناطق ايران در آن عهد داراي اهميت اساسي است و در اين تحقيق با هدف شناخت موقعيت خليج فارس و درياي خزر در آن مقطع كه اين اثر تأليف گشته است، مورد بررسي قرار مي گيرد.