بيان حقيقت تلخ از زبان شيرين سعدي به امير زمان

اگرچه آثار نغز و دل‌انگيز سعدي و مقام وي در ادب فارسي معروف‌تر از آن است كه به معرفي و شرحي نياز باشد، اما با همه بحثها كه در سخن سعدي كرده‌اند هنوز نكته‌هاي گفتني در اين زمينه بسيار است. بي‌گمان هر قدر به بيان ارزش آثار ادبي سعدي، توجه شود لطف و زيبايي آنها آشكارتر خواهد شد به سبب آنكه ، همه سخن مي‌گويند و سخن گفتن سعدي ديگرست. سعدي به عنوان يكي از برجسته ترين شاعران ايراني است كه در طول اعصار و قرون بعد از خود نيز بر روح ايرانيان تاثيري متداوم و عميق داشته است . سعدي چهره ي بلا منازع فرهنگ و ادب ايران است . دلايل اين امر هرچه باشد ، جامعيت و تنوع ميراث ادبي سعدي را به عنوان يكي از مهم ترين عوامل آن ، نمي توان ناديده گرفت . جامعيت و تنوعي كه زمينه ي ارضاي خاطر ايرانيان و حتي مردمان ديگر سرزمين را در اكثر عرصه ها فراهم آورده است . در اين ميراث عظيم ، جامع و متنوع ، گرچه موضوعات و مطالب بسياري طرح شده ؛ اما در اين ميان قصايد وي با توجه به موضوعات مطرح در آن را نمي بايد از نوع قصيده هاي مدحي معمول و متداول و داخل در نوع حماسي دانست . آنچنان كه به رسم شاعراني چون امير معزي و انوري و ديگران بوده است، روي نياورده است و به گفته حكيم نظامي گنجوي ، چشمه حكمت را كه سخن‌داني باشد، در پاي دونان جهت دو نان نريخته است و هنر خود را وسيله‌اي براي گذران زندگي و رسيدن به مجد و عظمت به حساب نياورده است. پند و اندرز جزء ناگسستني سخنان اوست كه عموما براي هيچ كس دلپذير نيست ، ولي با اينكه سعدي با شهامت نصيحت مي كند ؛ كسي از سخنانش آزرده نمي شود . و آنچه بيش از همه پند و نصيحت سعدي را دلنشين مي كند ، واقع گرايي اوست ( واقعيتي كه هر چند تلخ باشد شنيدنش از زبان او دلچسب است ) ؛ بدين معني كه اولا سخن سعدي ، عين شخصيت اوست و هرگز گمان نمي كنيم كه سعدي مصداق « أتأمرون الناس بالبرّ و تنسون انفسكم » باشد. و ديگر آنكه بسياري از نصايح او حاصل تجربه ي عملي اوست. سعدي يكي از معدود شاعران زبان فارسي است كه به واسطه ي نفوذ آثارش حضوري دايمي ، عميق و اثر بخش در فرهنگ ايراني داشته است . در اين مقاله تلاش شده تا يكي از قصايد او تحت عنوان « در ستايش امير انكيانو » مورد شرح و تحليل و تفسير قرار گيرد . اگر چه امروز كه دوران دموكراسي است قصايدي از سعدي ، را كه به مثل راجع به عدالت و قضاوت خطاب به پادشاهان سروده نقل مي كنيم و هرچند هنوز كشورهايي هستند كه به واسطه عدم رشد سياسي ملت ها مردان سياسي آنها رسما يا به غير رسم تمام يا قسمتي از اختيارات در دست پادشاهان يا روساي جمهور است ، اما مخاطب ما امروزه كساني هستند كه مسئوليت اداره جوامع را برعهده دارند.