تصوير معراج پيامبر ( ص) در آيينه ي شعر فارسي

«معراج‌» اسم ابزار عربي بر وزن «مِفعال» به معناي «نردبان» و جمعش «معارج » و «معاريج» است در فرهنگ ديني و ادبي ما، اين واژه را با واقعه ي تاريخي سفر پيامبر اكرم اسلام(ص) به آسمان‌ها مرتبط مي‌دانند. بنياد اين تفكّر در قرآن مجيد آيه اول سوره ي الاسراء است: سبحان الذي اسري بعبده ليلا من المسجدالحرام الي المسجد الاقصي الذي باركنا حوله لنُريه من ايتنا انّه هو السميع البصير. بنا بر اين اعتقاد، «شب معراج» شرحي از اين حادثه است كه در شعر و ادب فارسي(تعليمي، غنايي و عرفاني) جايگاهي بس والا يافته است، به گونه‌اي كه سبب تاليف «معراج نامه»هاي بسياري شده است. «معراج نامه» رساله‌اي منظوم يا منثور است كه به ماوراءالطَّبيعه مربوط مي‌شود و در آن شرح بالا رفتن انسان به طبقات آسمان مي‌آيد و از فضاهايي مانند بهشت، دوزخ و برزخ و كيفيت آن‌ها و نيز ديدار با فرشتگان و يا ديدار الهي سخن به ميان مي‌آيد. در ايران، پيش و پس ازظهور اسلام، اين نوع كتاب‌ها سابقه‌اي طولاني دارد. براي نمونه «ارداويراف‌نامه» نوعي كتاب فقهي يا معراج‌نامه است كه پيش از اسلام تاليف شده و شرح سفر معادي مردي ساده و خوش قلب است كه به آسمان‌ها رفته و سرگذشت و حوادث بهشت و دوزخ را حكايت مي‌كند. در اين نوشتار به معرفي شاعراني كه درباره معراج پيامبر اشعاري سروده اند مي پردازيم و معراجنامه هاي آنان را تحليل و شرح مي كنيم.