پژوهشي پيرامون كاركرد تعليمي كتيبه هاي مدارس عصر صفويه اصفهان (نمونه موردي: مسجد-مدرسه چهارباغ)

يكي از مهم‌ترين مشخصه‌هاي معماري عصر صفويه، هماهنگي بناها و به‌خصوص بناهاي مذهبي با تزئينات خوشنويسي و كتيبه‌ها است. در اين ميان مسجد- مدرسه‌ها به‌عنوان مكان‌هايي براي تلفيق علم و عبادت، از جايگاه ويژه‌اي برخوردار هستند. مسجد-مدرسه چهارباغ اصفهان به‌عنوان يكي از مهم‌ترين بناهاي عصر شاه سلطان حسين صفوي، علاوه بر تزئينات كاشي‌كاري شاخص، داراي كتيبه‌هاي زيبا و متعددي نيز مي‌باشد. پژوهش حاضر تلاش دارد ضمن بررسي اجمالي ويژگي‌ها و كاركردهاي كتيبه‌هاي اين بنا؛ به مطالعه مضامين مرتبط بازتاب يافته در اين كتيبه‌ها بپردازد؛ تا زمينه پاسخ به مهم‌ترين سؤال مطرح يعني اين‌كه جايگاه كاركرد تعليمي در كتيبه‌هاي اين بنا چگونه است؛ و مهم‌ترين مضامين بازتاب يافته متناسب با اين كاركرد كدام اند؟ در دسترس قرار گيرد. تحقيق توسعه‌اي حاضر از حيث روش، توصيفي-تحليلي و جمع‌آوري اطلاعات به شيوه ميداني و كتابخانه‌اي صورت پذيرفته است همچنين تجزيه‌وتحليل يافته‌ها كيفي است. نتايج تحقيق حاضر گوياي آن است كه كاركرد تعليمي به‌عنوان يكي از پررنگ‌ترين كاركردهاي كتيبه‌هاي بناي مذكور است؛ كه با توجه به‌تناسب چشمگير با كاربري بنا، بازتاب گسترده‌اي در قالب مضامين داشته است. اين مضامين اغلب در كتيبه‌هاي ثلث و نستعليق و در نقاط طلايي بنا به‌كاررفته‌اند و از حيث محتوا و نوع پيام شامل دو گروه است. نخست مباحث تعليمي اعتقادي-مذهبي؛ كه بازتاب‌دهنده تعليماتي مهم در مورد نماز و عبادات، تلاوت قرآن و اذكار مقدس و تأكيد بر جايگاه شاخص امامت حضرت علي (ع) در راستاي سياست شيعي عصر صفويه است؛ و اما دسته دوم مضامين تعليمي خاص حوزه علم و علم‌آموزي است؛ كه مهم‌ترين پيام‌هاي آن‌ها شامل: ضرورت علم‌آموزي، اخلاق تعلم، برتري‌هاي عالم عامل بر عابد و موارد مشابه است كه در قالب احاديث معتبر، آيات قرآن و متون و اشعار فارسي بيان‌شده‌اند.