بررسي تطبيقي آراء تفسير علمي موريس بوكاي و مهدي بازرگان

A study of the scientific verses of the Quran from the viewpoints of Maurice Bucaille and Mahdi Bazargan

چكيده موريس بوكاي، خاورشناس فرانسوي و مهدي بازرگان، قرآن‌پژوه و نوانديش ديني ايراني، به رويكردي سازگارنه بين داده‌هاي علوم تجربي و آيات علمي قرآن روي‌آورده‌اند و با معارف علمي جديد، برخي آيات قرآني كه تا كنون غيرقابل تفسير مانده‌اند را ممكن دانسته‌اند. مقاله حاضر كه به روشي تطبيقي سامان يافته مي‌كوشد برخي آيات علمي قرآن را از نگاه اين دو انديشمند قرآني، مورد واكاوي قرار دهد. نمونه‌هاي مانند: آفرينش جهان، مراحل خلقت انسان و باد‌هاي بارور كننده در آراء تفسير علمي بوكاي و بازرگان، به چشم مي‌خورد. نتيجه پژوهش نشان مي‌دهد كه در پاره‌اي مواضع، مهندس بازرگان رهيافتي علمي افراطي داشته و گونه‌هاي نادرست تفسير علمي بدست مي‌دهد و نظريه‌اي هواشناسي، فرمول‌هاي رياضي و فيزيك را بر آيات قرآن تحميل كرده و از دل برخي آيات ديگر، قانون «ترموديناميك» و فرضيه‌ «پوزيتيو‌يستي» را استخراج مي‌كند ولي دكتر موريس بوكاي برخلاف ايشان در بسياري موارد پيش گفته، از روش‌‌صحيح تفسير علمي، براي فهم و تبيين‌‌بهتر آيات قرآن كريم، بهره مي‌برد. نتيجه اين پژوهش در حوزه مطالعات روش‌شناسي تفسير و نيز تفسير عصري و تفسير علمي كارآيي دارد. همچنان كه در عرصه مطالعات روشنفكري ديني معاصر سودمند است. كليدواژگان: تفسير علمي افراطي، موريس بوكاي، مهدي بازرگان، سازگاري علم و قرآن، تفسير عصري، گونه‌هاي تفسير علمي.

Abstract The study deals with the exegetical accounts on scientific verses of the Quran from the viewpoints of Maurice Bucaille [a French physician and Muslim orientalist] and Mahdi Bazargan [university professor and researcher of the Quran]. Both the figures share the viewpoint that there is a mutual compatible relationship between the Quran and science. They are of the view that the new scientific discoveries can help us understand the meanings of the verses which have yet remained undiscovered. In other words, the scientific findings have increased our precise knowledge of the Quran. Mahdi Bazargan, however, in some cases, has taken an extreme approach in this respect. Keywords: Maurice Bucaille, Mahdi Bazargan, Scientific verses, the Quran and science.