كليدواژه :
علم , قرآن , علوم انساني , عموم و خصوص من وجه
چكيده فارسي :
چكيده
رابطه قرآن و علوم گوناگون طبيعي، فلكي و..... از دير باز مطرح بوده است. با پيشرفت بشر در انواع علم، رابطه قرآن و علوم انساني در دوره معاصر بنابر نيازهاي مختلف انساني، با ديدگاه متفاوت مطرح شده است. مسأله كه ايجاد مي شود اين است كه قرآن با علوم انساني چه نوع رابطه دارد. تبيين چگونگي رابطه قرآن و علوم انساني ازديدگاه آيت الله مصباح يزدي، سئوال اين تحقيق است كه براي پاسخ آن، قرآن به عنوان مهم ترين منبع معارف اسلامي بايد اولين مرجعيت علمي در نظريه هاي علمي اسلامي باشد. از طرف ديگر پيشرفت هاي علوم انساني را نيز نمي توان ناديده گرفت. بهتر به نظرمي رسد كه براي روشن شدن رابطه قرآن و علوم انساني به انديشمند مفسر مراجعه كرد و با مطالعه آثار شان نوع رابطه را به دست آورد . اين تحقيق براي تبيين چگونگي رابطه قرآن و علوم انساني به آثار و گفته هاي آيت الله مصباح يزدي، مراجعه كرده و مباحث كه از اين رابطه به دست مي آيد، ازجمله در توليد علوم انساني ديني است. روش تحقيق اين گونه است كه با بكارگيري روش كيفي- تحليلي و توصيفي به بررسي نظريات آقاي مصباح در رابطه با علوم انساني ديني و مباني معرفت شناختي و روش شناختي آن پرداخته و از منظر ايشان، به برخي ابهامات پاسخ مي دهد. از ديدگاه ايشان، آنچه ضرورت دارد، شناخت و بيان تأثير پديده ها در سعادت و شقاوت انسان است . اين امر دربسياري موارد با عمل اختياري انسان در ارتباط است با توجه به بررسي كنشهاي ارادي وآگاهانه انساني و احكام، آثار و پيامدهاي آن در علوم انساني، علم ديني در گستره علوم انساني اسلامي محقق خواهد بود. براي اين منظور، پيشينه تحقيق در رابطه علم و دين و آثار آقاي مصباح، در باره اي رابطه علم و دين و معارف قرآن، بررسي نموده و رابطه قرآن و علوم انساني را تبيين نموده است . از منظر ايشان، نظريه هاي بدست آمده از وحي، عقل و ... بايد در راستاي كمال حقيقي انسان در حوزه باورها و ارزشها و با متدولوژي صحيح–روشفقاهتي- باشد. در اين نظريه، مراجعه به وحي ، يك روش در گردآوري و توليد نظريه هاي علمي بوده، ارزش معرفتييقين حاصل از آن،كمتر از معرفت هاي يقيني ديگر نيست. نتيجه نهايي تحقيق اين بوده است كه رابطه قرآن و علوم انساني، عموم و خصوص من وجه است بنابراين نوع رابطه ميان قرآن و علوم انساني، موارد از اشتراك و افتراق دارند .لوازم اين نوع رابطه در توليد علم اجتماعي ديني، تأثيرقرآن بر علوم انساني و خدمات علوم انساني بر قرآن و موارد افتراق قرآن و علوم انساني در متد لوژي و قانون گذاري در جامعه، تبيين شده است.
كلمات كليدي: علم، قرآن، علوم انساني، عموم و خصوص من وجه
چكيده لاتين :
Abstract
The relationship between the Qur an and various natural sciences including cosmogony and etc., from time immemorial, has been the subject matter of the scrutiny. With the advancement of mankind in various kinds of science, the relationship of the Qur an and the humanities, based on different human needs and based on new perspectives, has been studied. The problem that arises is how the Qur an is related to the human sciences. The explanation of the relationship between the Quran and the humanities from the perspective of Ayatullah Mesbah Yazdi is the question of this research. To answer this question, the Quran, as the most important source of Islamic scholarship, has to be recognized as the first scientific authority in Islamic scientific theories. On the other hand, the progress of the humanities cannot be ignored. To explain the relationship between the Quran and the humanities, the research at hand refers to the works of Ayatullah Mesbah Yazdi, and the related topics that come from this relationship, including the production of religious humanities. The researcher, applying a qualitative-analytical method, examines the views of Mesbah Yazdi in respect with religious knowledge, humanities and their epistemological and methodological foundations. To this end, the author has studied Mesbah Yazdi’s works [particularly his important books on Quranic teachings] to figure out the relationship between science and religion and the human sciences. The final result of the research was that the relationship between the Qur an and the humanities is partial inclusion [generality and peculiarity in some respect]. Therefore, the type of relationship between the Qur an and the humanities are matters of subscription and differentiation. The author has finally addressed the implications of this kind of relationship in the production of religious-social sciences: 1. the influence of religion on science. 2. the services offered by science in favor religion. 3. the lack of influence of religion on science and science on religion.
Keywords: Science, the Quran, Humanities, Partial Inclusion
